De jaren vijftig waren werkelijk een buitengewoon decennium voor de Hollywoodfilm. Geconfronteerd met de uitdagingen van nieuwe amusementsvormen zoals televisie, reageerden de studio’s met steeds grotere en duurdere producties en met nieuwe technologieën zoals breedbeeld en 3D. Dit was een tijdperk waarin big-budget spektakels een steeds prominentere rol kregen in de productie, wat leidde tot een bloei van fantastische genres als de musical en het epos, terwijl andere genres zoals de film noir, het melodrama, en de western succesvol bleven. In de jaren vijftig produceerden verschillende regisseurs hun meest gerespecteerde werk, waaronder Billy Wilder, Alfred Hitchcock en John Ford. Dit was ook een tijdperk van larger-than-life sterren, mannen en vrouwen die over het grootste podium in de wereld paradeerden.
Dit was ook een buitengewoon decennium in de Amerikaanse cultuur meer in het algemeen. Het trauma van de Tweede Wereldoorlog was nog een recente herinnering, maar dit was een decennium waarin alles mogelijk leek, waarin Amerika aan de top van de wereld stond en waarin economische voorspoed overal voor het oprapen leek te liggen. Tegelijkertijd was dit ook het tijdperk van rassenonderdrukking en van een ontluikende burgerrechtenbeweging, van Koude Oorlog en atoomdreiging, van zwarte lijsten en de Red Scare.
De films uit deze periode weerspiegelen de veranderende stromingen van zowel het Hollywood. Het was een beetje moeilijk om deze lijst in te korten, maar naar mijn weloverwogen mening zijn deze 10 films een uitstekende introductie tot het cinematografische genie van deze fascinerende periode van de Amerikaanse cultuurgeschiedenis.
Sunset Blvd. (1950)
Het is moeilijk om Sunset Boulevard te overtreffen. Het werd uitgebracht in 1950 en vertelt het verhaal van de oude Hollywoodster Norma Desmond en haar gevaarlijke en dodelijke verlangen naar scenarioschrijver Joe Gillis. Het is film noir van de hoogste orde, en zowel Gloria Swanson als William Holden geven de vertolkingen van hun carrière, als twee mensen die opgesloten zitten in een neerwaartse spiraal van bedrog en verlangen.
Het is een handige distillatie van alle verschillende crises waarmee Hollywood en de Amerikaanse cultuur te maken hebben, van een Hollywood dat klem zit tussen zijn verleden en zijn toekomst, van een groeiend bewustzijn van vrouwelijk verlangen, van een mannelijkheid waarvan begrepen wordt dat ze in een diepe staat van crisis verkeert. Het is een verdomd goede film en zelfs nu, 70 jaar na zijn release, heeft hij de kracht om te grijpen en te vermaken.
The Day the Earth Stood Still (1951)
Naast het epos was de sciencefictionfilm de duidelijkste uiting van de vele spanningen die het Amerika van de jaren vijftig uit elkaar dreigden te scheuren. In het bijzonder brachten deze films de diepe angst van de Amerikanen voor de atoombom tot uitdrukking, een dreiging die het hele decennium om zich heen greep. The Day the Earth Stood Still giet die bezorgdheid in een verhaal over een buitenaards wezen dat naar de aarde komt met het ultimatum dat alle mensen op aarde een manier moeten vinden om vrede te bereiken of dat ze zullen worden geëlimineerd. Gezien de recente toestand in de wereld lijkt de boodschap over het belang van internationale samenwerking zelfs belangrijker dan ooit.
Singin’ in the Rain (1952)
De jaren vijftig waren een soort gouden tijd voor de musical, en misschien deed geen enkele studio dat beter dan MGM. Dit is voor een groot deel te danken aan de inspanningen van Gene Kelly en Stanley Donen, die samen deze film regisseerden, een van de beste musicals ooit gemaakt. Zoals zoveel andere films uit dat decennium ging deze film evenzeer over de magie van Hollywood als over de romance tussen de hoofdrolspelers, Don Lockwood (Kelly) en Kathy Selden (Debbie Reynolds), vooral omdat de film zich concentreert op de ingrijpende verandering die de komst van het geluid naar Hollywood teweegbracht. De film bevat een aantal prachtige zang- en dansnummers en laat goed zien hoe briljant Kelly als entertainer was.
Gentlemen Prefer Blondes (1953)
In sommige opzichten was Marilyn Monroe de paradigmatische Hollywoodster uit de jaren 1950. Ze was blond, mooi en voluptueus en is zo’n icoon geworden dat het soms moeilijk is om de persoon onder de persona te zien. Gentlemen Prefer Blondes, dat haar koppelde aan de eveneens levendige Jane Russell, toonde echter aan dat er een rijk emotioneel leven borrelde net onder die platinablonde oppervlakte. Het is een briljante film, en als extraatje heeft hij ook nog een paar heerlijk homoseksuele momenten.
Rear Window (1954)
De jaren vijftig waren een soort gouden tijd voor de maestro Alfred Hitchcock, en films als Rear Window laten zien waarom. Het is een van die films die op maat gemaakt lijken voor een filmklas, met als onderwerp het voyeurisme, de kijkrelatie waarvan wordt beweerd dat die de sleutel vormt tot de filmervaring. De film draait om fotograaf L.B. Jeffries (Jimmy Stewart) die na een ongeluk in zijn appartement moet zitten en besluit zijn tijd te verdoen met het bespioneren van zijn buren. Tijdens dit proces is hij getuige van wat hij gelooft dat een moord is, en de dingen ontsporen snel vanaf daar.
De climax blijft een van de beste die ik ooit in een thrillerfilm heb gezien, en ik krijg nog steeds koude rillingen elke keer als ik Raymond Burr’s logge lichaam zie opdoemen in Jeffries’ appartement, hem wanhopig en sinister vragend wat hij wil. De film heeft ook sublieme prestaties van zowel Thelma Ritter (als Jeffries’ verpleegster) als de goddelijke Grace Kelly (als zijn vriendin Lisa).
Rebel Without a Cause (1955)
De jaren 1950 waren in veel opzichten het tijdperk van de angst, en films als Nicholas Ray’s Rebel Without a Cause waren diepgaande uitingen van die angst. Vanaf het begin is de film gevuld met de spanningen die de Amerikaanse jeugd verscheuren, van het beperkte gebruik van breedbeeld (een van Ray’s meest briljante cinematografische keuzes) tot James Dean’s gekwelde, verwrongen optreden. De film herinnert ons eraan dat er onder de “alles is geweldig” façade van de jaren ’50 cultuur culturele breuken schuilgingen die in het volgende decennium in de openbaarheid zouden exploderen.
The Searchers (1956)
De western was vanaf het begin een prominent onderdeel van de Amerikaanse film, maar in zekere zin was de jaren vijftig het decennium waarin het genre zijn apotheose bereikte. Er zijn in de jaren 1950 talloze westerns uitgebracht, maar The Searchers van John Ford blijft een van de meest gewaardeerde. Het is natuurlijk een zeer problematische tekst, vooral in de manier waarop de verhoudingen tussen Amerikaanse kolonialisten en inheemse Amerikanen worden behandeld. Maar als artefact is deze film ongetwijfeld een belangrijk en verontrustend monument voor de manier waarop de cinema heeft bijgedragen aan de marginalisering van inheemse volkeren in de Amerikaanse cultuur en samenleving.
Imitation of Life (1959)
Naast de vele andere genres die in het decennium werden aangeboden, kenden de jaren vijftig ook de bloei van het melodrama, en geen enkele regisseur deed dat zo goed als Douglas Sirk. Zijn melodrama’s zijn casestudies in overdaad en vormgeving, maar onder de schijnbaar oppervlakkige esthetiek schuilt vaak een bijtend commentaar op het Amerikaanse leven van de middenklasse. Imitation of Life is een van zijn beste films, een indringende kijk op niet alleen de burgerlijke leugenachtigheid maar ook op de racistische grondvesten van het Amerikaanse leven.
Sleeping Beauty (1959)
Persoonlijk heb ik de jaren vijftig altijd een van de mindere decennia gevonden wat Disney-films betreft. Lady and the Tramp vind ik goed genoeg, maar Assepoester en Peter Pan heb ik altijd nogal glansloos gevonden. Doornroosje daarentegen, heeft me altijd aangesproken. Ten eerste is het echt een prachtige film. Zelfs nu, na zoveel vooruitgang in filmanimatie, weet de film nog steeds te verbazen door de delicaatheid en precisie van zijn stijl, alsof een stuk glas-in-lood tot leven is gekomen. En, natuurlijk, bevat het een van de beste schurken die Disney ooit heeft geproduceerd, de machtige tovenares Maleficent.
Het interessante is dat Doornroosje geen financieel succes was voor Disney bij de release. Het kostte veel geld om het te maken, en het was gewoon te zwaar om de kosten terug te verdienen. Toch wordt de film sindsdien algemeen beschouwd als een van de beste films die Disney ooit heeft gemaakt. Het is een herinnering aan hoeveel de studio kon bereiken als het naar de sterren reikte.
Ben-Hur (1959)
We komen eindelijk bij Ben-Hur, de film der films uit de jaren 1950, het epos aller epossen. De film is gebaseerd op de enorm populaire roman met dezelfde naam (geschreven door de voormalige generaal van de Burgeroorlog Lew Wallace) en volgt een jonge Joodse man ten tijde van Jezus in zijn strijd tegen de macht van het groeiende Romeinse Rijk en de verlossende kracht van Christus. Dit is in feite de tweede grote Hollywood-bewerking van de roman, na de versie van 1925 (ook geproduceerd door MGM).
Het was, in veel opzichten, het kroonjuweel van zowel het epos als genre als voor de studio, MGM. Het verpletterde de kassa’s en veegde de Academy Awards schoon, een record aantal prijzen verdienend dat ongeëvenaard zou blijven tot Titanic 40 jaar later. Het is zeker een erg lange film, maar ik vind hem verrassend goed overeind blijven. Charlton Heston geeft een van de beste vertolkingen van zijn carrière als het titelpersonage, en er zijn momenten van echte pathos en drama.