Soms verwarren mensen drie psychische stoornissen, waarvan er slechts één “algemeen” onder de bevolking voorkomt – bipolaire stoornis (ook wel manisch-depressief genoemd), schizofrenie en meervoudige persoonlijkheidsstoornis (ook bekend onder de klinische naam dissociatieve identiteitsstoornis). Deze verwarring is grotendeels het gevolg van het veelvuldig gebruik van sommige van deze namen in de populaire media, en als verkorte aanduiding door mensen die verwijzen naar iemand die worstelt met een geestelijke gezondheidsprobleem. De stoornissen hebben echter weinig gemeen anders dan het feit dat velen die ze hebben nog steeds door de samenleving worden gestigmatiseerd.
Bipolaire stoornis
Bipolaire stoornis is een tamelijk veel voorkomende psychische stoornis in vergelijking met de andere twee stoornissen. Bipolaire stoornis is ook goed begrepen en gemakkelijk te behandelen door een combinatie van medicatie en psychotherapie. Het wordt gekenmerkt door wisselende stemmingen van manie en depressie, die beide gewoonlijk weken of zelfs maanden duren bij de meeste mensen die de stoornis hebben. Mensen die manisch zijn hebben een hoog energieniveau en vaak irrationele overtuigingen over de hoeveelheid werk die ze in korte tijd kunnen verrichten. Ze nemen soms een miljoen verschillende projecten tegelijk aan en maken ze geen van allen af. Sommige mensen met manie praten in een sneller tempo en lijken voor de mensen om hen heen voortdurend in beweging te zijn.
Na een manische stemming zal iemand met een bipolaire stoornis vaak “crashen” in een depressieve stemming, die wordt gekenmerkt door droefheid, lusteloosheid, en door een gevoel dat het niet veel zin heeft om iets te doen. Problemen met slapen komen bij beide stemmingen voor. Bipolaire stoornis treft zowel mannen als vrouwen in gelijke mate en kan voor het eerst worden gediagnosticeerd gedurende het leven van een persoon.
Bipolaire stoornis kan een uitdaging zijn om te behandelen, omdat, terwijl een persoon een antidepressivum zal nemen om een depressieve stemming te helpen verlichten, zij minder geneigd zijn om de medicijnen te blijven nemen die helpen de manische stemming te beteugelen. Deze medicijnen hebben de neiging om iemand zich “als een zombie” of “emotieloos” te laten voelen, wat gevoelens zijn die de meeste mensen niet zouden willen ervaren. Daarom vinden veel mensen met een bipolaire stoornis het moeilijk om hun behandeling vol te houden als ze in hun manische fase zijn. De meeste mensen met een bipolaire stoornis functioneren echter relatief goed in de normale samenleving en slagen erin om te gaan met hun stemmingswisselingen, zelfs als ze zich niet altijd aan de voorgeschreven medicijnen houden.
Voor meer informatie over bipolaire stoornis, zie onze Bipolaire Gids.
Schizofrenie
Schizofrenie komt minder vaak voor dan bipolaire stoornis en wordt meestal voor het eerst gediagnosticeerd in iemands late tienerjaren of vroege tot late twintigerjaren. Meer mannen dan vrouwen krijgen de diagnose schizofrenie, die wordt gekenmerkt door zowel hallucinaties als wanen. Hallucinaties zijn het zien of horen van dingen die er niet zijn. Wanen zijn het geloof in iets dat niet waar is. Mensen met waanideeën gaan door met hun waanideeën, zelfs als ze bewijs zien dat de waan tegenspreekt. Dat komt omdat waanideeën, net als hallucinaties, “irrationeel” zijn – het tegenovergestelde van logica en rede. Omdat de rede niet van toepassing is op iemand die een schizofrene waan heeft, leidt een logische discussie met die waan nergens toe.
Schizofrenie is ook moeilijk te behandelen, vooral omdat mensen met deze stoornis niet zo goed functioneren in de maatschappij en moeite hebben het behandelingsregime vol te houden. Een dergelijke behandeling bestaat meestal uit medicijnen en psychotherapie, maar kan ook een dagprogramma inhouden voor mensen die een ernstiger of behandelingsresistente vorm van de stoornis hebben.
Door de aard van de symptomen van schizofrenie vinden mensen met deze stoornis het vaak moeilijk om met anderen om te gaan en normale levensactiviteiten uit te voeren, zoals het behouden van een baan. Veel mensen met schizofrenie stoppen met hun behandeling (soms bijvoorbeeld omdat een hallucinatie hen daartoe aanzet), en eindigen dakloos.
Voor meer informatie over schizofrenie, zie onze Schizofrenie Gids.
Multiple Personality Disorder (Dissociatieve Identiteitsstoornis)
Deze stoornis stond vroeger bekend als meervoudige persoonlijkheidsstoornis (en wordt nog steeds vaak zo genoemd in de media), maar is nu bekend onder zijn nieuwere klinische naam, dissociatieve identiteitsstoornis (DID). DID wordt gekenmerkt door een reeks van een of meer verschillende identiteiten waarvan een persoon gelooft dat ze in zichzelf bestaan. Deze identiteiten kunnen met de persoon praten, en de persoon kan terug antwoorden. De identiteiten worden vaak gevormd om de persoon te helpen om te gaan met verschillende delen van zijn leven, en lijken verschillende persoonlijkheden te hebben die uniek en anders zijn dan de kernpersoonlijkheid van de persoon.
Soms verliezen mensen met DIS de tijd uit het oog of zijn ze niet in staat om tijdblokken van hun dag te verklaren. Dit gebeurt wanneer een van de identiteiten in de persoon de controle overneemt en zich inlaat met gedragingen waar de kernpersoonlijkheid zich anders niet mee zou inlaten. Bijvoorbeeld, de persoon met DID kan niet in staat zijn om assertief te zijn in een situatie met haar baas, dus de assertieve identiteit neemt het over voor de belangrijke vergadering om ervoor te zorgen dat het individu assertief is.
Dissociatieve identiteitsstoornis wordt niet vaak gediagnosticeerd binnen de bevolking, en wordt niet goed begrepen door professionals in de geestelijke gezondheidszorg en onderzoekers. De behandeling bestaat meestal uit psychotherapie om alle identiteiten te helpen integreren in de kernpersoonlijkheid en kan jaren duren als het succesvol is.
Voor meer informatie over meervoudige persoonlijkheidsstoornissen, zie onze gids over meervoudige persoonlijkheidsstoornissen.
De drie zeer verschillende stoornissen tegenover elkaar zetten
Mensen met een bipolaire stoornis kunnen gewoonlijk een tamelijk “normaal” leven leiden, een gewone baan hebben, een gelukkige relatie en gezin hebben, en zelfs zeer succesvol zijn in een carrière. Mensen met een bipolaire stoornis horen geen stemmen die er niet zijn, en ze hebben geen meervoudige persoonlijkheden in hun lichaam. Mensen met een bipolaire stoornis doen het het beste als ze zich aan een behandelingsregime houden.
Veel mensen met schizofrenie hebben het vaak moeilijker om in de normale maatschappij te functioneren. Vanwege de aard van de stoornis hebben mensen met schizofrenie het vaak moeilijk om in behandeling te blijven, en nog moeilijker met sociale relaties, familie, vrienden en werk. Nog steeds een van de meest gestigmatiseerde stoornissen in de geestelijke gezondheidszorg, kan hulp in veel gemeenschappen moeilijk te krijgen zijn en veel mensen met schizofrenie eindigen dakloos en vergeten door hun familie en de samenleving.
Mensen met schizofrenie die sterke steun en middelen van de gemeenschap en de familie hebben, doen het goed, en kunnen een gelukkig, gezond, bevredigend leven leiden, met lonende familie- en sociale relaties. Mensen met schizofrenie kunnen depressief of manisch zijn, maar dat is meestal een gevolg van de schizofrenie zelf (ze zijn bijvoorbeeld depressief omdat ze schizofrenie hebben). Als een persoon stemmen hoort (niet alle mensen met schizofrenie doen dat), herkennen ze de stemmen niet als een deel van zichzelf.
Mensen met meervoudige persoonlijkheidsstoornis, of dissociatieve identiteitsstoornis (DID), kunnen vaak een succesvol, “normaal” leven leiden met gezonde, gelukkige relaties met anderen. Hoewel ze, net als mensen met schizofrenie, stemmen in hun hoofd kunnen “horen”, worden de stemmen door de persoon herkend als verschillende identiteiten in zichzelf (niet als externe stemmen van buiten zichzelf). Zulke identiteiten kunnen de persoon helpen in het leven te functioneren, en kunnen de persoon in staat stellen zijn leven te leiden met slechts verstoring. Anderen met DID hebben het moeilijker, omdat de identiteiten delen van hun leven overnemen, waardoor het verantwoorden van de tijd gedurende de dag een uitdaging en frustratie wordt. Hoewel iemand met DID depressief kan worden, is dat secundair aan de DID-symptomen zelf (bv. de persoon is depressief omdat hij probeert om te gaan met zijn DID).
Mensen lijken het vaakst iemand die lijdt aan schizofrenie te verwarren met iemand die een dissociatieve identiteitsstoornis heeft. Hoewel beide chronische, ernstige geestelijke gezondheidsproblemen zijn, zijn de verschillen tussen deze twee stoornissen groot. Mensen met schizofrenie horen of zien dingen die er niet zijn en geloven dingen die niet waar zijn, vaak gebonden aan een complex, irrationeel geloofssysteem. Ze hebben geen meervoudige identiteiten of persoonlijkheden. Mensen met DIS hebben geen waanovertuigingen, buiten hun meervoudige persoonlijkheden of identiteiten. De enige stemmen die ze horen of tegen wie ze praten zijn deze identiteiten.