Robert Lucas is een sleutelfiguur in de ontwikkeling van de theorie van de rationele verwachtingen. Zijn werk heeft een diepgaand effect gehad op de macro-economie door aan te tonen dat, omdat mensen rationele beslissingen nemen over hun economische welvaart, hun acties de verwachte resultaten van het economisch beleid van de overheid kunnen veranderen.
In 1995 ontving hij de Nobelprijs voor de Economische Wetenschappen voor het ontwikkelen en toepassen van de theorie. Zijn werk heeft geleid tot “het ontstaan van een evenwichtstheorie van conjunctuurcycli, inzichten in de moeilijkheden van het gebruik van economisch beleid om de economie te beheersen, en mogelijkheden om het economisch beleid op betrouwbare wijze te evalueren met statistische methoden”, aldus de Koninklijke Zweedse Academie.
Ondere zijn boeken zijn Studies in Business-Cycle Theory; Rational Expectations and Econometric Practice, waarvan hij samen met Thomas Sargent de co-auteur was; Models of Business Cycles; en Recursive Methods in Economic Dynamics, dat hij in 1989 publiceerde met Edward Prescott en Nancy Stokey, de Frederick Henry Prince Distinguished Service Professor in Economics aan de Universiteit van Chicago. Zijn Lectures on Economic Growth verscheen in 2002.
Lucas was van 1963 tot 1974 lid van de faculteit van de Graduate School of Industrial Administration aan de Carnegie-Mellon University, toen hij toetrad tot de faculteit van de University of Chicago, zijn alma mater.
Hij is fellow van de Econometric Society, de American Academy of Arts and Sciences, en de American Philosophical Society, en lid van de National Academy of Sciences. Hij is voormalig voorzitter van de Econometric Society en de American Economic Association.
Hij behaalde zijn bachelorgraad in geschiedenis in 1959 en zijn doctoraat in de economie in 1964, beide aan de Universiteit van Chicago.