Ons lichaam bevat een paar voorheen over het hoofd geziene en klinisch relevante nasofaryngeale speekselklieren, volgens nieuw onderzoek geleid door het Nederlands Kanker Instituut en de Universiteit van Amsterdam. Het sparen van deze nieuw geïdentificeerde klieren, genaamd de ’tubarial klieren,’ bij patiënten die radiotherapie ondergaan kan een mogelijkheid bieden om hun kwaliteit van leven te verbeteren.
Deze illustratie toont de locatie van de nieuw geïdentificeerde tubarial klieren. Image credit: Netherlands Cancer Institute.
Het menselijke speekselklierstelsel kan worden verdeeld in twee afzonderlijke groepen: grote en kleine klieren.
De grote speekselklieren zijn parotis, submandibular, en sublinguale klieren. De kleine klieren zijn in groepen van honderden verdeeld in het slijmvlies van het bovenste deel van het spijsverteringskanaal.
Deze klieren produceren het speeksel dat nodig is voor het kauwen, slikken, de spijsvertering, het proeven en de tandhygiëne.
“De onlangs geïntroduceerde moleculaire beeldvormingsmodaliteit van positronemissietomografie/computed tomography met radio-gelabelde liganden voor het prostaat-specifiek membraanantigeen (PSMA1 PET/CT) kan speekselklieren visualiseren met hoge gevoeligheid en specificiteit,” zei hoofdauteur dr. Matthijs Valstar, een mond- en kaakchirurg op de afdeling Hoofd-Hals Oncologie en Chirurgie van het Nederlands Kanker Instituut en de afdeling Mondziekten en Kaakchirurgie van de Universiteit van Amsterdam, en zijn collega’s uit Nederland.
“Verrassend genoeg zagen we dat PSMA PET/CT ook een onbekende bilaterale structuur posterior in de nasofarynx afbeeldde, met ligandopname vergelijkbaar met de bekende grote speekselklieren.”
“Voor zover wij weten, paste deze structuur niet in een eerdere anatomische beschrijving.”
De onderzoekers bevestigden de aanwezigheid van tubarial klieren in PSMA PET/CT scans van 100 patiënten (99 mannen, één vrouw; mediane leeftijd 69,5; range 53-84) en het weefsel van twee menselijke lichamen.
“De twee nieuwe gebieden die oplichtten, bleken ook andere kenmerken van speekselklieren te hebben,” zei Dr. Valstar.
“We noemen ze tubarial klieren, verwijzend naar hun anatomische locatie.”
De wetenschappers gaan ervan uit dat de fysiologische functie van de tubarial klieren is het bevochtigen en smeren van de nasopharynx en oropharynx.
“Bestralingstherapie kan de speekselklieren beschadigen, wat kan leiden tot complicaties,” zei senior auteur Dr. Wouter Vogel, een bestralingstherapeut op de afdeling Nucleaire Geneeskunde en de afdeling Bestralingsoncologie van het Nederlands Kanker Instituut.
“Patiënten kunnen problemen hebben met eten, slikken of spreken, wat een echte last kan zijn.”
“Bestralingsbehandeling van deze nieuwe klieren kan ook gepaard gaan met deze complicaties.”
Het team analyseerde de gegevens van 723 patiënten die een bestralingsbehandeling hadden ondergaan en ontdekte dat de bestralingsdosis in dit gebied geassocieerd was met complicaties (xerostomie en dysfagie).
Dit betekent dat de ontdekking niet alleen verrassend is, maar ook een voordeel kan zijn voor kankerpatiënten.
“Voor de meeste patiënten zou het technisch mogelijk moeten zijn om bestraling van deze nieuw ontdekte locatie van het speekselklierstelsel te vermijden, op dezelfde manier waarop we proberen bekende klieren te sparen,” zei Dr. Vogel.
“Onze volgende stap is om uit te zoeken hoe we deze nieuwe klieren het beste kunnen sparen en bij welke patiënten.”
“Als we dit kunnen doen, kunnen patiënten minder bijwerkingen ervaren, wat hun algehele kwaliteit van leven na de behandeling ten goede zal komen.”
Het paper van het team is online gepubliceerd op 23 september 2020 in het tijdschrift Radiotherapy and Oncology.
Matthijs H. Valstar et al. The tubarial salivary glands: Een potentieel nieuw orgaan dat risico loopt bij radiotherapie. Radiotherapy and Oncology, online gepubliceerd 23 september 2020; doi: 10.1016/j.radonc.2020.09.034