Rusland is terecht trots op zijn theaterkunst. De door K.S. Stanislavski ontwikkelde aanpak om acteurs op te leiden is overal ter wereld bekend, toneelstukken zijn altijd geschreven door de beste schrijvers, en hete voorstellingen geven uitdrukking aan de spanning van het tijdperk. Het Russische volk is altijd naar het theater gegaan, niet zozeer voor het vermaak, maar voor de openbaring, voor de waarheid.
Nu wordt de “waarheid” helaas vaak geïnterpreteerd als onbeschofte openhartigheid: obscene woorden, geschreeuw of ontbloot vlees op het toneel. Er zijn veel schandelijke voorstellingen waarvan de betekenis alleen duidelijk is voor hun auteurs. Niettemin houden sommige theaters de grote acteertradities in ere, maken tijdige maar tegelijkertijd kwalitatief hoogstaande voorstellingen, en kaartjes voor goede theaters worden maanden van tevoren verkocht.
Door haar aard is de operakunst trouw gebleven aan de klassieken. Naast populaire buitenlandse opera’s zijn er veel originele werken in Rusland. Vaak zijn ze van de hand van de beste componisten van hun tijd.
Repertoire
De negentiende eeuw gaf het Russische theater vele briljante voorstellingen gebaseerd op toneelstukken van A.S. Poesjkin, N.V. Gogol, M.E. Saltykov-Sjtsjedrin, A.N. Ostrovski. Zij zijn nog steeds populair, zowel in klassieke als in nieuwe interpretaties, omdat de thema’s die in deze voorstellingen aan de orde komen nog steeds actueel zijn: het conflict tussen boef en adel, het valse en het echte, en natuurlijk Rusland en zijn speciale kleur.
Opera-scene verrijkte zich ook aanzienlijk in de XIXe eeuw. In die periode componeerden M.I. Glinka, M.P. Moesorgski historische opera’s, en N.A. Rimsky-Korsakov opera’s gebaseerd op sprookjes. Werkelijk briljant zijn de opera’s van P.I. Tsjaikovski, waarvan vele gebaseerd zijn op de plots uit de Russische literatuur (“Evgeni Onegin”, “De schoppenkoningin”).
Het begin van de XXe eeuw is de tijd geworden van experimenten voor het Russische theater. “Het nieuwe drama” betrad de arena. Het was niet gericht op de verdraaide plot, maar op de individuen en hun innerlijke wereld, waar de acteur op psychofysisch niveau in moest doordringen, volgens de Methode van Stanislavsky. Een lichtend voorbeeld van het “nieuwe Russische drama” zijn de toneelstukken van A.P. Tsjechov. Voorstellingen over sociale thema’s die vertellen over de problemen van verschillende maatschappelijke niveaus werden ook erg populair. Bijna alle toneelstukken van M. Gorki gaan daarover.
Tegelijkertijd verscheen het beroep van theaterregisseur. Sindsdien was zijn “aanwezigheid” in de voorstelling minstens even belangrijk of zelfs belangrijker dan die van de toneelschrijver. De regisseur kon het stuk gemakkelijk interpreteren, de handeling volkomen conventioneel maken en met de meest ongelooflijke metaforen vullen. Deze tendens is nog steeds actueel.
In de Sovjet-Unie werd het theater streng gecontroleerd door de staat. De belangrijkste trend was het “sociaal realisme” en de personages van de toneelstukken waren gewone Sovjetmensen en hun morele idealen: eerlijkheid, het verlangen naar gemeenschappelijk geluk, bescheidenheid. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie zijn veel goede voorstellingen ten onrechte in de vergetelheid geraakt vanwege hun “Sovjet”-thema, maar geleidelijk aan zijn prachtige toneelstukken van A.N. Arbuzov, V.S. Rozov, L.G. Zorin, en A.V. Vampilov teruggekeerd op het toneel. Hun toneelstukken zijn een bezoek waard om te begrijpen wat de Sovjetmensen dachten en voelden. Wat de opera betreft, werden de beste werken gecreëerd door de componisten S.S. Prokofiev, D.S. Sjostakovitsj, T.N. Chrennikov, I.I. Dzerzjinski.
Het late Sovjettijdperk met zijn politieke ontdooiing en de daaruit voortvloeiende stagnatie werd de bakermat van nieuwe tendensen. De plot is nog psychologischer geworden en de thema’s hot. De muzikale component van toneelstukken heeft een nieuwe betekenis gekregen, en het nieuwe voor Russische genre van rock-opera verscheen op het toneel. Een van de beste toneelstukken is Juno en Avos in het Moskouse theater Lenkom – deze voorstelling wordt nog steeds opgevoerd en alle kaartjes zijn altijd uitverkocht. In die jaren kreeg het toneel een melkweg van getalenteerde acteurs, van wie velen nu hun eigen theater beheren.
Na de ineenstorting van de USSR hadden de theaters het zwaar te verduren. Het ontbreken van verboden opende niet alleen de weg voor getalenteerde mensen, maar ook voor hen die op zoek waren naar gemakkelijke populariteit door schandelijk gedrag. Uit de chaos zijn echter geleidelijk aan verschillende richtingen gekristalliseerd. Sommige theaters ontwikkelen klassieke tendensen (G.A. Tovstonogov Bolsjoi Drama Theater in St. Petersburg), sommige zijn op zoek naar nieuwe vormen (Globus Theater in Novosibirsk), en sommige proberen de spanning van het moderne leven te tonen in documentaire (Teatr.doc in Moskou) of humoristische (“Kvartet I” in Moskou) voorstellingen. En bijna alle theaters proberen beproefde oude toneelstukken (of ensceneringen van klassiekers) te combineren met hedendaags werk van moderne toneelschrijvers. In het begin van de jaren 2000 kwam het genre van de musical naar Rusland en werd snel erg populair. De moderne opera is nog steeds op zoek naar zijn eigen identiteit.
Favoriete acteurs
Op het Russische toneel zijn veel jonge acteurs en actrices te vinden die hun populariteit al hebben verdiend. De meesten van hen acteren parallel aan hun werk in het theater in de bioscoop, wat extra populariteit oplevert (maar hun agenda ondermenselijk maakt). De “multitaskende” acteurs geven echter niet op om te proberen alles in te halen.
De diepe onderdompeling in het personage, oprechtheid “tot de rillingen en de koorts”, het vermogen om zowel de oude acteurstradities voort te zetten als de sterke band met de moderne tijd te behouden, zijn de onderscheidende kenmerken van veel Russische acteurs. In sommige theaters verschijnen vertegenwoordigers van de Sovjettijd “oude garde” nog steeds op het toneel, ondanks hun gevorderde leeftijd, en het publiek begint voor hen te applaudisseren op het moment dat zij op het toneel verschijnen.
De beste acteurs en actrices: Yevgeny Mironov, Nelly Uvarova, Chulpan Khamatova, Konstantin Khabensky, Irina Pegova, Viktor Sukhorukov, Mikhail Porechenkov, Polina Kutepova, Polina Agureeva, Aleksandr Lazarev Jr., Mariya Aronova, Kseniya Rappoport, Elizaveta Boyarskaya, Sergei Makovetsky. Van de “oude garde”: Konstantin Raikin, Alisa Freindlich, Sergei Yursky, Valentin Gaft, Vasily Lanovoy.
Opera zangers: Dmitri Jvorostovski, Anna Netrebko, Hibla Gerzmava, Olga Borodina, Oleg Videman, Nadezhda Kucher.
Populaire theaters
Moskou en Sint-Petersburg zijn altijd de erkende vaandeldragers van de dramatische kunst geweest, maar de laatste jaren verschenen er zeer machtige theaters in provinciesteden, vooral in de Oeral en in Siberië. In Moskou staan van oudsher Sovremennik, Lenkom, het Russisch Academisch Jeugdtheater, het A.P. Tsjechov Moskouse Kunst Academisch Theater, O. Tabakov’s Moskouse Theater, Satirikon, en Shkola Sovremennoy Piesy (School voor Modern Toneel) hoog op de ranglijst. In St. Petersburg zijn de populairste theaters het G.A. Tovstonogov Bolsjoj Dramatheater, het Lensovjet Academisch Theater, het Maly Dramatheater – Theater van Europa, en het Alexandrinsky Theater. In Novosibirsk zijn de meest opmerkelijke theaters Globus en Krasny Fakel, in Perm – Teatr-Teatr en U Mosta. Ongetwijfeld verdient het F. Volkov Dramatheater in Jaroslavl de aandacht.
De beste operavoorstellingen worden geboden in het Mariinski Theater in Sint-Petersburg, het Bolsjoj Theater en het Nemirovitsj-Dansjenko Academisch Muziektheater in Moskou. Ook in de theaters van Perm, Kazan, Jekaterinburg en Novosibirsk zijn operavoorstellingen de moeite van het beluisteren waard.
