The 10 Most Overlooked Women in Architecture History

• Written by Nicky Rackard
• December 04, 2019

Patrząc wstecz na historię architektury, można by pomyśleć, że kobiety były wynalazkiem lat 50-tych, obok spandexu i wspomagania kierownicy – ale to nie może być dalsze od prawdy. Wielkie nazwiska, takie jak Le Corbusier, Mies, Wright i Kahn, często miały równie inspirujące kobiety, ale sztywna struktura społeczeństwa oznaczała, że ich wkład był zazwyczaj pomijany.

Sophia Hayden

Urodzona w 1869 roku w Santiago w Chile jako córka chilijskiego ojca i amerykańskiej matki, Sophia Hayden Benett była pierwszą kobietą, która otrzymała tytuł architekta na MIT, kiedy ukończyła studia w 1890 roku. Stopień ten jednak nie gwarantował pracy; po bezowocnych poszukiwaniach Hayden Benett zrezygnowała z przyjęcia posady nauczycielki rysunku technicznego w bostońskim liceum.

W 1891 roku Hayden natknęła się na ogłoszenie wzywające kobiety-architektów do składania projektów budynku dla kobiet, który stanowiłby część gargantuicznej Światowej Wystawy Kolumbijskiej Daniela Burnhama w Chicago. Propozycja Hayden, oparta na jej pracy dyplomowej, dotyczyła trzypiętrowego budynku w stylu włoskiego renesansu. Projekt Hayden zdobył pierwszą nagrodę spośród trzynastu zgłoszeń. Tylko dwadzieścia jeden w tym czasie, Hayden otrzymał tysiąc dolarów za jej projekt, który był jedną dziesiątą tego, co wielu mężczyzn otrzymał za ich.

Jednakże, podczas budowy budynku, Hayden cierpi ciągłe mikrozarządzanie i kompromisów żądanych przez komitet budowy. Młoda kobieta była tak bardzo zestresowana, że doznała załamania nerwowego i została umieszczona w sanatorium na okres przymusowego odpoczynku, co doprowadziło wielu ówczesnych do podkreślenia tego faktu jako dowodu na to, że dla kobiet nie ma miejsca w świecie architektury. Po wystawie Hayden już nigdy nie pracowała jako architekt.

Marion Mahony Griffin

Marion Mahony Griffin była nie tylko jedną z pierwszych licencjonowanych kobiet-architektów na świecie, ale także pierwszą pracownicą Franka Lloyda Wrighta.

Urodzona w 1871 roku, studiowała architekturę na MIT. Po ukończeniu studiów w 1894 roku zaczęła pracować dla swojego kuzyna, któremu zdarzyło się dzielić budynek z kilkoma innymi architektami, w tym Wrightem, który zatrudnił Mahoney w 1895 roku. Będąc jego pierwszą pracownicą, Mahoney wywarła znaczący wpływ na rozwój stylu preriowego, a jej akwarelowe renderingi szybko stały się synonimem twórczości Wrighta. Jak to było typowe dla Wrighta w tym czasie, on przypisał jej ani jedno, ani drugie.

Ich współpraca zakończyła się w 1909 roku, kiedy Wright wyjechał do Europy, oferując pozostawienie zleceń studia Mahony, która odmówiła. Jednakże, została ona następnie zatrudniona przez następcę Wrighta, pod warunkiem, że miała pełną kontrolę nad projektem.

W 1911 roku wyszła za mąż za Waltera Burleya Griffina, który również pracował z Wrightem. Oboje założyli wspólną praktykę i wkrótce zdobyli zlecenie na zaprojektowanie nowej stolicy Australii – Canberry. Para przeniosła się do Australii, aby nadzorować projekt, a później przeniosła się do Indii, gdzie kontynuowała pracę aż do śmierci Griffina w 1937 roku. Po jego śmierci Mahoney powstrzymała się od pracy w architekturze aż do swojej śmierci w 1961 roku.

Eileen Gray

Eileen Gray urodziła się w zamożnej rodzinie arystokratycznej w Enniscorthy w Irlandii w 1878 roku. Po studiach artystycznych w Londynie, Gray przeniosła się do Paryża w 1902 roku, aby kontynuować naukę.

Po studiach nad laką w Soho, Gray założyła studio z japońskim rzemieślnikiem Seizo Sugawara, aby doskonalić swoje umiejętności. Gray zyskała rozgłos dzięki swoim domowym wyrobom z laki i wkrótce dostała propozycje aranżacji wnętrz od bogatych mecenasów. Jej projekty, szczególnie architektoniczne, wykorzystywały lakierowane ekrany do dzielenia przestrzeni, zacierając granice między meblami a architekturą.

Wykorzystując swoje doświadczenie w projektowaniu wnętrz, zaprojektowała E-1027 – dom wakacyjny na południu Francji – ze swoim kochankiem Jeanem Badovici. Dom stał się polem doświadczalnym dla Gray do wypróbowania radykalnych projektów mebli, co doprowadziło do powstania niektórych z jej najbardziej kultowych prac. Po rozstaniu z Badovicim, Gray poczuła się odsunięta od domu. Jedną z osób, która jednak tego nie zrobiła, był Le Corbusier. Miał obsesję na punkcie E-1027, zbudował w pobliżu mały domek dla siebie i pewnego dnia zakradł się do niego, by zdewastować go własnymi malowidłami. To właśnie w pobliżu tego domu zmarł.

Gray poświęciła resztę swojego życia projektom architektonicznym; w 1937 roku jej projekty ośrodka wypoczynkowego znalazły się w pawilonie Esprit Nouveau Le Corbusiera na wystawie w Paryżu. W 1937 roku jej projekt ośrodka wczasowego znalazł się w pawilonie Esprit Nouveau Le Corbusiera na Wystawie Paryskiej, jednak zdystansowała się od społeczności i do dziś powstały tylko dwa inne projekty, oba na jej własny użytek. Pod koniec lat 60. jej prace zostały prawie zapomniane. Zmarła w 1976 roku.

Obecnie trwa wystawa w Centre Pompidou w Paryżu, jak również stała wystawa w National Museum of Ireland, obie mają na celu przywrócenie reputacji Gray jako jednej z głównych pionierek modernizmu obok Le Corbusiera i Mies Van der Rohe.

Lilly Reich

Wiele z najbardziej znanych dzieł Miesa Van der Rohe, szczególnie w dziedzinie projektowania mebli, nie byłoby możliwych bez tej kobiety. Mówi się, że Mies rzadko pytał kogokolwiek o zdanie, ale zawsze chętnie wysłuchiwał jej opinii.

Urodzona w czerwcu 1885 roku w Berlinie, Reich po ukończeniu szkoły średniej przeniosła się do Wiednia, gdzie kształciła się w zawodzie hafciarki przemysłowej – w tamtych czasach kariera projektantki uważana była za odpowiednią dla kobiet. Po powrocie do Berlina w 1911 roku pracowała jako projektantka mody i mebli i wstąpiła do Deutscher Werkbund – niemieckiej federacji pracy – stając się jej pierwszą kobietą dyrektorem w 1920 roku.

Jej praca jako projektantki zaprowadziła ją do Frankfurtu, gdzie poznała Miesa Van der Rohe. Oboje stali się sobie bardzo bliscy, a ona zaczęła pracować w jego biurze. W 1928 r. duet został mianowany dyrektorami artystycznymi niemieckiego pawilonu na wystawie światowej w Barcelonie, co doprowadziło do powstania ikonicznego projektu Miesa, od dawna uważanego za jedno z definiujących dzieł modernizmu. Wkrótce potem Mies powołał Reich na stanowisko dyrektora ds. budownictwa i wykończeń w szkole Bauhaus, którą kierował. Jej kadencja została przerwana, gdy szkoła została zamknięta w 1933 roku pod naciskiem partii narodowosocjalistycznej.

Podczas wojny Reich podjęła się kilku drobnych prac, ale jej 12-letnia współpraca z Miesem zakończyła się, gdy ten wyjechał do Ameryki w 1937 roku. Pozostając odpowiedzialna za jego sprawy w Berlinie, zdołała uratować ponad 4000 jego rysunków przed zniszczeniem przez bombardowania, przemycając je do stodoły pod Berlinem. W 1939 roku jej pracownia została jednak zbombardowana, a ona sama wcielona do przymusowej organizacji inżynieryjnej, gdzie pozostała do 1945 roku.

Po wojnie podjęła pracę jako wykładowca architektury wnętrz i teorii budownictwa na Uniwersytecie Sztuki w Berlinie. Brała również udział w spotkaniach mających na celu odrodzenie Werkbundu, ale zmarła w 1947 roku trzy lata przed uzyskaniem przez niego statusu prawnego.

Charlotte Perriand

Studiowała projektowanie mebli w Paryżu, Charlotte Perriand złożyła podanie o pracę w studiu Le Corbusiera w 1927 roku. Niezrażony, odrzucił jej pracę z komentarzem: „My tu nie haftujemy poduszek”. Jednak później, gdy jej praca została wystawiona na Salon d’Automne, był pod jej wrażeniem i zaproponował jej pracę przy projektowaniu mebli.

Rok po dołączeniu do jego studia, Perriand zdążyła już wyprodukować trzy z najbardziej kultowych projektów krzeseł Le Corbusiera, B301, B306 i LC2 Grand Comfort.

Poglądy Perriand przesunęły się w latach 30-tych w kierunku lewicy, a ona sama zaangażowała się w działalność wielu lewicowych organizacji, zakładając w 1937 roku Union des Artists Moderns. Zauważona za dodanie człowieczeństwa do racjonalnej pracy Le Corbusiera, jej projekty zaczęły być bardziej przystępne, używając drewna i trzciny zamiast drogiego chromu; jej celem było stworzenie funkcjonalnych i atrakcyjnych mebli dla mas.

W 1940 roku Perriand została zaproszona do podróży do Japonii, aby zostać doradcą Ministerstwa Handlu i Przemysłu. Dwa lata później trwająca wojna zmusiła ją do opuszczenia kraju. Podczas powrotu do Europy została zatrzymana przez blokadę morską i zmuszona do emigracji w Wietnamie. Tam studiowała wschodnie wzornictwo, w tym tkactwo i stolarkę, co miało ogromny wpływ na jej późniejszą twórczość.

Jane Drew

Jane Drew była wczesną zwolenniczką modernizmu w Anglii i była odpowiedzialna za sprowadzenie prac Le Corbusiera do Indii.

Jane Drew, architekt i urbanista, kształciła się w AA w Londynie i stała się jednym z głównych założycieli MARS – angielskiego ruchu modernistycznego opartego na CIAM Le Corbusiera, którego misją było „wykorzystanie przestrzeni dla ludzkiej aktywności, a nie manipulacja stylizowaną konwencją”.”

Zakładając – początkowo całkowicie kobiecą – praktykę w Londynie w czasie wojny, Drew podjęła się realizacji wielu dużych projektów w całym mieście, ostatecznie wchodząc w spółkę ze swoim mężem Maxwellem Fryem. Zgodnie z etosem Drew, ogromna część ich projektów składała się z przystępnych cenowo mieszkań w Anglii, Afryce Zachodniej i Iranie.

Przygnębiona swoją pracą w Afryce Zachodniej, Drew została poproszona przez indyjskiego premiera o zaprojektowanie Chandigarh, nowej stolicy Pendżabu. Drew nie była pewna, czy jest w stanie podjąć się tego projektu – w tym czasie projektowała mieszkania na festiwal w Wielkiej Brytanii – więc przekonała kolegę modernistę Le Corbusiera, aby wnieść swój wkład, tworząc ścisłą współpracę między nimi. Drew wykorzystał miasto do eksperymentowania z nowymi, świadomymi społecznie strategiami mieszkaniowymi, które ostatecznie wpłynęły na projektowanie mieszkań w całych Indiach.

Lina Bo Bardi

Wykonując większość swoich prac w powojennej Brazylii, włoska architekt Lina Bo Bardi została przyćmiona przez futurystyczne prace rówieśników, takich jak Oscar Niemeyer. Jednak stała się znana jako architekt, który zawsze stawiał ludzi na pierwszym miejscu w swojej pracy, tworząc piękną architekturę, która jest kochana przez mieszkańców.

Urodzona w 1914 roku, Lina Bo Bardi ukończyła rzymską uczelnię architektoniczną w 1939 roku i przeniosła się do Mediolanu, gdzie założyła własną praktykę w 1942 roku. Wkrótce potem jej biuro zostało zniszczone przez bombardowanie lotnicze. To, w połączeniu z brakiem zleceń z powodu wojny, spowodowało jej do zbadania innych obszarów swojej pracy, a w 1943 roku została zaproszona do dyrektora czasopisma Domus.

Bo Bardi przeniósł się do Brazylii w 1946 roku, gdzie stała się naturalizowanego obywatela pięć lat później. W 1947 roku Bo Bardi została zaproszona do założenia Muzeum Sztuki Assis Chateaubriand w São Paulo (MASP), które stało się jednym z najważniejszych muzeów w Ameryce Łacińskiej. Jej projekt zawierał wiele radykalnych elementów, w tym to, co jest uważane za pierwsze nowoczesne krzesła w Brazylii.

W 1948 roku założyła Studio d’Arte Palma z innym włoskim architektem, z myślą o projektowaniu mebli ze sklejki i „typowych” brazylijskich materiałów. W 1951 roku ukończyła Szklany Dom, swoją prywatną rezydencję, która stała się centralnym punktem modernizmu w Brazylii. W 1958 roku Bo Bardi otrzymała zaproszenie do Salvadoru, gdzie miała prowadzić Muzeum Sztuki Nowoczesnej Bahia. Po powrocie do São Paulo, po przewrocie wojskowym w 1964 roku, jej prace uległy znacznemu uproszczeniu, stając się tym, co sama określała mianem „biednej architektury”.

Anne Tyng

Wybitna teoretyczka architektury XX wieku, Anne Tyng stała się centralną postacią w projektach Louisa Kahna, z którym miała córkę.

Anne Tyng urodziła się w Chinach w 1920 roku w rodzinie misjonarzy episkopalnych. W 1942 roku została jedną z pierwszych kobiet, które zostały przyjęte do Harvard Graduate School of Design, gdzie studiowała pod kierunkiem Waltera Gropiusa.

Po ukończeniu studiów pracowała dla kilku nowojorskich biur, zanim przeniosła się do Filadelfii, aby dołączyć do firmy Kahna, Stonorov & Kahn. Kiedy firma rozpadła się w 1947 roku, Tyne nadal pracowała dla Kahna. Nigdy nie zaprojektowała żadnego własnego budynku, ale ze względu na wspólną fascynację geometrią, stała się krytyczna dla pracy Kahna. Niektórzy określali ją jako jego muzę; Buckminster Fuller wolał nazywać ją „geometrycznym strategiem Kahna”. Wiele projektów Kahna wykazuje jej wpływ, takich jak Trenton Bath House i Yale Art Gallery, podczas gdy „City Tower” Kahna było w większości dziełem Tynga.

Norma Merrick Sklarek

Kobieta pierwszych kroków, Norma Merrick Sklarek była pierwszą Afroamerykanką posiadającą licencję architektoniczną w stanie Nowy Jork, pierwszą kobietą, która zdobyła licencję w Kalifornii i pierwszą Afroamerykanką, która została wybrana na członka American Institute of Architects.

Urodzona w Harlemie w 1926 roku, Sklarek miała trudności ze znalezieniem pracy w firmach w Nowym Jorku, pomimo ukończenia Uniwersytetu Columbia. Jak sama mówiła: „Nie zatrudniali kobiet ani Afroamerykanów, a ja nie wiedziałam, o którą chodzi.” Ostatecznie, zapewniła sobie pracę w Skidmore Owings & Merill.

W 1960 roku przeniosła się do Kalifornii, aby pracować dla Gruen Associates, gdzie wspominała, że czuje się pod presją z powodu jej płci i pochodzenia etnicznego. Mimo to szybko awansowała i w 1966 roku została mianowana dyrektorem firmy. W trakcie swojej kariery Sklarek zyskała reputację doskonałego architekta projektów, regularnie realizując ogromne projekty, takie jak Terminal 1 LAX i Ambasada USA w Tokio, na czas i w ramach budżetu.

Odeszła z Gruen and Associates w 1980 roku i wkrótce potem została współzałożycielką firmy Sklarek, Siegel, and Diamond, która stała się największą, wyłącznie kobiecą firmą w kraju.

Denise Scott Brown

Denise Scott Brown, wraz ze swoim partnerem Robertem Venturi, miała ogromny wpływ na rozwój projektowania architektonicznego w XX wieku. Uważa się, że jej krytyka zmieniła sposób, w jaki wielu architektów i planistów postrzegało modernizm i urbanistykę połowy ubiegłego wieku. Wielu było zaskoczonych, gdy jej mąż otrzymał nagrodę Pritzkera w 1991 roku, a ona nie otrzymała wyróżnienia.

Urodzona w 1931 roku w, wtedy, Północnej Rodezji, Scott Brown studiowała najpierw w Południowej Afryce, a następnie w Londynie. W 1958 roku przeniosła się do Filadelfii ze swoim pierwszym mężem Robertem Scottem Brownem, który zginął w wypadku samochodowym rok później.

W 1960 roku Scott Brown ukończyła studia magisterskie z zakresu planowania na Uniwersytecie Pensylwanii, gdzie została członkiem wydziału, kończąc wkrótce potem studia magisterskie z architektury. To właśnie tutaj poznała przyszłego męża i partnera Roberta Venturi.

Brown dużo podróżowała jako naukowiec, co wzbudziło jej zainteresowanie stosunkowo młodymi miastami Los Angeles i Las Vegas. Wykładając na Uniwersytecie Yale w latach 1967-1970 zaprojektowała zajęcia studyjne pod nazwą Learning from Las Vegas. Scott Brown, wraz z Venturim i urbanistą Stevenem Izenourem, zebrał prace z tych zajęć w książce Learning From Las Vegas: the Forgotten Symbolism of Architectural Form, która stała się seminalnym dziełem XX-wiecznego designu.

Note: Pierwotnie opublikowane 08 marca 2013 r., I zaktualizowane 05 listopada 2019 r.

.