“ὦ Ζεῦ͵ πάτερ Ζεῦ͵ σὸν μὲν οὐρανοῦ κράτος͵ σὺ δ΄ ἔργ΄ ἐπ΄ ἀνθρώπων ὁρᾶις λεωργὰ καὶ θεμιστά͵ σοὶ δὲ θηρίων ὕβρις τε καὶ δίκη μέλει”
(Oh Zeus, vader Zeus, U bent het Koninkrijk der hemelen, en U waakt over de daden der mensen, de listigen en de rechtschapenen, en U bent het die waakt over de overtreding der beesten en over de gerechtigheid.
Wat komt er in je op als je “Griekse Mythologie” hoort?
Je denkt aan die rare leraar op de middelbare school die hele passages in het Oudgrieks kon opnoemen. En misschien herinnert u zich die fascinerende verhalen over goden die in dieren veranderen, Titanen die de aarde beheersen, en gewone stervelingen die de mensheid overstijgen.
Of, u denkt aan Dwayne Johnson’s film “Hercules”. Brad Pitt in ‘Troy’. “Clash of Titans. Misschien hebt u videospelletjes gespeeld als “God of War” en “Age of Mythology”.
Hoe het ook zij, het is duidelijk dat de Griekse mythologie onze cultuur is binnengedrongen — en ons bewustzijn.
Maar wat maakt deze verhalen zo relevant en waardevol? Zo doordringend dat we ze blijven lezen en steeds opnieuw analyseren?
Om deze vragen te beantwoorden, zal ik u moeten vertellen hoe ik, een geboren Griek, onze “mythos” heb leren kennen en begrijpen.
(Icarus. Pathos versloeg de rede)
“Iedereen leest dezelfde verhalen. Wat ons als individuen definieert, is hoe we ze interpreteren. Dit is hoe je naar mythologie moet kijken”.
Dit is wat mijn leraar Oudgriekse filologie mij in de klas vertelde. Hoewel ik toen 14 jaar oud was, was ik gefascineerd door dit revolutionaire idee van verhalen en zelfzuchtige goden.
Zie u, opgroeiend als christelijk-orthodoxe, leer je over religie via evangeliën en goddelijke voorschrijvende teksten.
Er is goed en fout. Er is een duidelijke dualiteit die uit de bladzijden springt en zijn paradigma aan je wereldbeeld opdringt.
Het filosofische kader is beperkt, in die zin dat de kern van de interpretatie door iemand anders is afgehandeld en het enige wat je hoeft te doen is de bijbelse verhalen in de orthodoxe boog te laten passen.
De Griekse Mythologie daarentegen was anders. In feite verschilt die van de meeste religies — als je het al een religie kunt noemen. Ik las over helden en goden die eerbare daden verrichtten. En dan las ik over hun problemen, hun overmoed, en hun onvermijdelijke ondergang.
Op elk moment las ik over de menselijke natuur. Elk personage had een stukje van mezelf in zich.
Ze staarden naar me terug omdat ze het collectieve onbewuste van mijn (en jouw) voorouders waren.
Maar voordat we ons hier verder in verdiepen, moeten we teruggaan, terug naar het begin.
Een korte inleiding in de Griekse Mythologie vanuit filosofisch oogpunt
Mythologie is afgeleid van “mythos+logos”. Logos is het rationele, het inductieve, de starre logica. En mythos is Eros. Liefde. Onze pathos. De dierlijke kant.
Ik geloof dat je dit concept al eerder bent tegengekomen, in andere vormen. Zij het zwart en wit. Yin en Yang. Dag en Nacht. Man en vrouw. De vereniging van de tegengestelden is de natuur. En de natuur is de ware God van elke prehistorische religie.
Elke religie, ritueel, en mythologisch verhaal is een vorm van mimetiek. Wij, als mensen, proberen de natuur te imiteren. Wij ZIJN de natuur. We schrijven verhalen die verschillende fenomenen personifiëren. En de Griekse mythologie is niet anders. Dit is waar alles begint.
Ik wil dat je Griekse goden ziet als mediums waarmee we ons begrip van het universum als geheel vertalen en overbrengen.
En elk verhaal als de relaties tussen de verschillende delen van het universum. Dat omvat interpersoonlijke dynamiek, ethiek, moraal, politiek, seks, geweld, enz.
In “Theogonie” wordt bijvoorbeeld gezegd dat Nyx (Nacht) geboorte gaf aan Hypnos (Slaap), Oneroi (Dromen), Moros (Verdoemenis), Thanatos (Dood), enz.
Kunt u het patroon zien? In plaats van wiskunde gebruiken we Logos+Mythos om de nacht en onze ervaringen met betrekking tot de nacht te begrijpen.
(Interessant feit: Hypnos en Thanatos zouden tweelingbroers zijn. Best cool hè?)
Natuurlijk is de Griekse Mythologie niet de enige “religie” die gebruik maakt van imitatie en sympathieke magie in haar verhalen en rituelen.
Maar er zijn wel wat verschillen…
Wat maakt de Griekse Mythologie zo bijzonder?
Toen ik nog op school zat, hadden we elke week 10 uur waarin we het werk van Homerus bestudeerden.
Het lezen van zijn massieve gedichten bewoog ons op de grens tussen werkelijkheid, legenden en diepe psychologische dilemma’s.
Een ding was prominent aanwezig: goddelijke interventie leek erg op wat we nu “onderbewustzijn” noemen.
Vragen over moraliteit werden getransponeerd naar een “hoger wezen” dat het antwoord gaf in een symbolische vorm.
Geschiedenis en mythe, mensen en goden, idealisme en pathos vermengden zich. We besteedden weken aan één paragraaf, probeerden uit te vinden wat de helden of goden dachten en hoe hun beslissingen het verhaal beïnvloedden.
We vellen geen moreel oordeel over de personages. We zagen alleen de uitkomst van hun acties en wat anderen van hen dachten. Alles was symboliek en het was aan ons om het verhaal te interpreteren.
In plaats van “actie in een vacuüm”, lineaire mythen (X God deed Y, dus landbouw werd geboren), creëert de Griekse mythologie verhalen die psychologische waarheden over de menselijke natuur onthullen.
Onze diepste angsten en onze geheime verlangens.
We leerden over onze mythologie door middel van tragedies, koren, kunst, en muziek. Het was duidelijk dat deze verhalen levend en levendig waren in de oude wereld.
Is Griekse Mythologie relevant in 2019?
OK, maar waarom zou het JOU iets moeten schelen?
Wat voor verschil maakt het als je weet waarom Zeus in een witte stier veranderde?
Hoe het verhaal van Prometheus je een beter mens zal maken?
Ik geloof dat deze oude verhalen je kunnen helpen om verschillende aspecten van jezelf te begrijpen. De Grieken putten kracht uit de goden… maar niet in de letterlijke zin.
- Ze haalden wijsheid uit Zeus
- Ze werden moedig als ze wisten wat Ares deed
- Ze konden de schoonheid van de wereld waarderen als ze naar een beeld van Aphrodite keken
Dit zijn de archetypen die zich in ons leven manifesteren. Het zijn de idealen, de absoluten die staan voor ruwe kracht, talent, plezier, geweld, enzovoort.
Ze staan ook voor kansen, gevaar, lessen over consequenties, en wat al niet meer.
Neem bijvoorbeeld de mythe van Prometheus.
Ik ben gefascineerd door zijn verhaal sinds ik er een paar jaar geleden over heb gelezen. Het heeft veel vragen opgeroepen over ethiek en heeft een evolutionaire waarheid over ons, mensen, aan het licht gebracht.
Prometheus was een Titaan. Er zijn een heleboel verhalen, met verschillende eindes, maar voor nu zijn twee dingen belangrijk om in gedachten te houden: Hij stal het vuur van de Goden en gaf het aan de mensen.
Vuur is chaos. Vernietiging. Maar het maakt ons ook in staat beschavingen op te bouwen. Vuur bouwt. Vuur vernietigt. Het symboliseert creativiteit, maar het veroorzaakt entropie.
Denk eraan, de vereniging van de tegengestelden is de Natuur. Het bestaat in ieder van ons. En het was aanwezig in Prometheus.
Een bedrieger die Zeus voor de gek probeerde te houden, maar ook een beschermer van de mensen.
Zijn daden kunnen de oorzaak zijn van:
“…de afdaling van de mensheid van de gemeenschap met de goden naar het huidige moeizame leven”
Of,
“…de opgang van de mensheid van een primitief begin tot het huidige niveau van beschaving.”
- Karl-Martin Dietz
De interpretatie van zijn daden hangt samen met hoe u tegen het leven aankijkt.
Of, beide uitspraken zijn gelijk en onthullen dat er voor alles een offer is.
Prometheus heeft de prijs wel betaald. Zeus strafte hem door hem vast te ketenen en een adelaar een hap uit zijn steeds groter wordende lever te laten nemen… totdat Herakles hem bevrijdde, rebelleerde tegen zijn vader…
(Zie je hoeveel lagen er zijn? Aan elkaar gelijmde stukken. Een mozaïek dat de ware betekenis probeert te vangen.
De vraag blijft, waarom is de Griekse mythologie vandaag de dag relevant? Wat maakt de Griekse mythologie zo populair? Trouwens, er zijn veel verhalen in moderne religies die ons deze dingen proberen te leren… Misschien ligt daar het antwoord.
In plaats van te onderwijzen, proberen deze verhalen je te laten leren. Ze helpen je in je leven en onthullen je authentieke zelf.
Het doel van deze serie
Griekse mythologie geeft je een gereedschapskist die je kunt gebruiken om door het leven te navigeren. Het maakt niet uit of je een oude Griek bent die in Athene woont of een Noord-Amerikaan die in het NYC van 2010 woont.
In plaats van de verhalen afgezaagd na te vertellen, willen we verder gaan en ze weer tot leven brengen, in de 21e eeuw.
Beschouw dit bericht als een poging om een filosofisch raamwerk op te zetten waarmee we in de toekomst specifieke mythen zullen analyseren.
Snel intermezzo: De reis van de held
Een van de dingen waar we ons in de toekomst op zullen richten, is het onthullen van de verschillende processen die de oude Grieken gebruikten om de wereld te begrijpen.
In het geval dat u dit niet weet, is de reis van de held een specifieke monomythe, een sjabloon, die veel verhalen volgen.
Intrigerend genoeg geloof ik dat dit een modernistische benadering van mythologie is die niet het hele verhaal vertelt.
En wat nog belangrijker is, als je hiermee probeert mythen te interpreteren, rek je de werkelijkheid zo ver op dat je je perceptie van wat echt is en wat niet, scheef trekt. Je verliest nuance.
De mythe van Hercules stopt als hij de 12 “athlous” heeft volbracht en de reis van de held heeft voltooid, toch?
Weet je waarom hij de 12 labeur’s moest volbrengen? Hij doodde zijn vrouw en kinderen in een vlaag van woede veroorzaakt door Hera.
Herakles sterft omdat hij een hemd droeg gedrenkt in Hydra’s bloed. En als hij sterft (terwijl Philoctetes de brandstapel aansteekt), verlaat alleen zijn onsterfelijke kant hem. Door Zeus apotheose, stijgt hij naar Olympus.
Als je hier dieper op ingaat, realiseer je je snel dat we zijn gevoed met een oppervlakkig, feel-good verhaal.
We zullen de onderliggende thema’s van deze verhalen ontrafelen en de archetypen analyseren, de manier waarop we met ze in verband staan, en wat ze voor elk individu betekenen.
Het belangrijkste is dat ik hoop dat deze essays u kunnen helpen uzelf beter te begrijpen.
Griekse Mythologie ToolBox
Dit zijn de belangrijkste punten van deze post die ik in de toekomst zal gebruiken:
- Mythos is Pathos, Logos is Rationeel. We zijn op zoek naar de strijd tussen die twee
- Voor de Grieken is God de Natuur. En ze proberen de Natuur te imiteren door middel van hun verhalen en rituelen
- Goden vertegenwoordigen psychologische archetypen
- Geen moreel oordeel. Alleen uitkomst en gevolgen
- Hoe de mythe van toepassing is op MIJN leven
- Kijk verder dan de Reis van de Held
Daar is ons spiekbriefje! Bewaar het als naslagwerk of kom hier terug om het te lezen wanneer je een Griekse mythe leest. Kun je de patronen ontdekken?
Disclaimer
Het spreekt voor zich dat ik mezelf als een student beschouw. Het schrijven van deze post (en elke post in de toekomst) is voor mij een vorm van actief leren.
Ik beschouw mezelf niet als een autoriteit, noch geloof ik dat mijn standpunt het enige geldige is.
Ik ben nieuwsgierig en leergierig naarmate ik meer te weten kom over de Griekse Mythologie – en de comperatieve mythologie in het algemeen – terwijl ik verder ga. En ik wil deze post gebruiken als een hulpmiddel dat me zal helpen om de mythen tot hun kern te “ontleden”.
Als je denkt dat dit “uit de lucht gegrepen” is, nodig ik je uit om mijn andere posts te lezen waarin ik de principes toepas die ik hier heb geschreven.
-G
PS- Ik zou feedback zeer op prijs stellen! En als je vragen hebt, stel ze gerust!