Commentaar
Visions of Johanna is een van Dylan’s meest ambitieuze teksten, en alleen al daarom verdient het veel respect. Naar popmuziekmaatstaven is Visions een epos, een tragische opera die herkauwt hoe liefde de leegte van ons eenzame en anderszins zinloze bestaan kan overwinnen.
Ik denk niet dat het een van Dylan’s grootheden aller tijden is. Er zijn een paar regels, althans in mijn ogen, die echt mislopen:
He’s sure got a lotta gall to be so useless and all,
Muttering small talk at the wall
while I’m in the hall
Too many easy rhymes there for me.
“Ze is teer en lijkt op de spiegel” lijkt onhandig elke keer als ik het hoor.
“Louise houdt een handvol regen vast, verleidt je om het te trotseren”. Op de een of andere manier is dat interessant, zij het onbegrijpelijk.
“The ladies play blindman’s bluff with the key chain”. Blindman’s Bluff is een tikspel, dus ik begrijp niet wat een sleutelhanger ermee te maken heeft.
En hoe zit het met dat stukje over de “viswagen ontploft”? Wat?
Velen van de Dylan-commentatoren zijn dol op de een na laatste regel – De “harmonica’s spelen de skelet toetsen en de regen.” Dylan-auteur John Hinchey schrijft:
de skelettensleutels zijn een dicht macaber, maar het zijn ook de sleutels tot het koninkrijk, meestersleutels die de geheimen van de regen openen, zelf een van Dylans meestersymbolen. Regen wordt in Dylan altijd geassocieerd met vrouwen. Maar het lijkt niet te fungeren als een symbool van vrouwen maar van de emotionele leugen, zelfs als hij het leven van de geest identificeert als de wind, hier uitgebeeld in de harmonicamuziek.”
Nu weet ik weer waarom ik een hekel had aan sommige van mijn literatuurcursussen op de universiteit. Ik vind het een onzinnige zin, maar misschien ligt dat aan mij.
Maar ondanks alle duidelijke gebreken kan ik er niet tegenin brengen dat Visions een van de interessantere werken van Dylan is. In Visions bracht Dylan het populaire lied naar plaatsen waar het gewoonlijk niet komt, van het rijmen van “moon” en “June” tot overpeinzingen over de zin van het bestaan. Visions is – zoals veel Dylan-songs – literatuur op de grammofoon.
Volgens mij probeert Visions te laten zien hoe de kracht van de liefde – in dit geval de liefde van de verteller voor Johanna – de lelijkheid en hopeloosheid van een koude en onverschillige wereld kan overstijgen. Het feit dat de liefdesrelatie lijkt te zijn beëindigd, maakt deze nog schrijnender. Velen hebben opgemerkt dat het overkoepelende thema van het lied – het besef dat liefde pas het antwoord is nadat de liefde uit de kooi is ontsnapt – lijkt op Eliots meesterwerk, The Love Song of J. Alfred Prufrock.
Dylan is in zijn hele carrière steeds weer op ditzelfde thema teruggekomen. Shelter From the Storm, Farewell Angelina, Your Gonna Make Me Lonesome When You Go, Isis. Voor Dylan is de liefde tussen een man en een vrouw onze grote hoop op verlossing, maar het glipt altijd op de een of andere manier net buiten ons bereik; het is altijd op de een of andere manier ofwel onbereikbaar of uiteindelijk van korte duur.
De allereerste regel – “Ain’t it just like the night to play tricks when you’re tryin’ to be so quiet?” – trekt de luisteraar naar zich toe door hem rechtstreeks een vraag te stellen. Het lijkt op de manier waarop Hank Williams I’m So Lonesome I Could Cry begint.
Hear that lonesome whippoorwill?
He sounds too blue to fly
De volgende regel is misschien wel mijn favoriete Dylan-tekst van allemaal: “We sit here stranded, though we’re all doin’ our best to deny it”. De existentialisten – de helden uit mijn studententijd, Camus en Sartre – schreven hele boeken waarin ze dat gevoel van wanhoop en hopeloosheid probeerden te vangen. Dylan doet het vrij goed in slechts twee regels.
Met de volgende paar regels beschrijft Dylan de alledaagsheid en banaliteit van een relatie van wederzijds gemak die hij heeft met Louise, die op haar eigen manier perfect in orde is, maar duidelijk tekortschiet in vergelijking met zijn Madonna, Johanna. Een nieuw personage – “little boy lost” – verschijnt in de derde strofe, blijkbaar Johanna’s nieuwe minnaar. Dylan eindigt de liederen met een reeks bizarre surrealistische beelden die de leegte van het leven zonder liefde beschrijven.
Er zijn enkele sappige biografische elementen waarbij Joan Baez (weer) betrokken is, die gewoon te vermakelijk zijn om weg te laten. Zoals eerder besproken, hadden Dylan en Baez een relatie verbroken niet al te lang voordat Visions werd geschreven. De naam Johanna ligt zo dicht bij Joan dat het de luisteraar lijkt te smeken om het verband te leggen. Dylan verwijst naar Johanna als “Madonna”, wat een term was die vaak werd gebruikt om Baez te beschrijven in haar midden jaren zestig aardemoeder, bloemenkind periode. Dylan-biograaf Anthony Scaduto beschrijft een interview met Baez waarin ze zegt dat Allen Ginsberg haar ooit vroeg of ze dacht dat het lied over haar ging. Ze had het gevoel dat Ginsberg haar probeerde te laten zeggen dat dat zo was, mogelijk op instigatie van Dylan.
Baez zinspeelde op haar eigen gedachten over de zaak in haar lied Winds of the Old Days, een lied waarin ze haar reactie geeft op het nieuws van Dylans “comeback” tournee in 1974:
And get you down to the harbor now
Most of the sour grapes are gone from the bough
Ghosts of Johanna will visit you there
And the winds of the old days will blow through your hair
Een versie van Visions verschijnt op Live 1966. Het is goed, maar de te lange harmonica break doet afbreuk aan het algehele effect.
Een versie van de Never Ending Tour.
Marianne Faithfull is een uitstekende vertolkster.
Visions of Johanna wint!
Lyrics
Ain’t it just like the night to play tricks when you’re tryingin’ to be so quiet?
We zitten hier gestrand, al doen we allemaal ons best om het te ontkennen
En Louise houdt een handvol regen vast, die je verleidt om het te trotseren
Lichten flikkeren van de tegenoverliggende zolder
In deze kamer hoesten de verwarmingsbuizen alleen maar
De country muziekzender speelt zacht
Maar er is niets, werkelijk niets om uit te zetten
Alleen Louise en haar minnaar zo verstrengeld
En deze visioenen van Johanna die mijn geest veroveren
Op het lege terrein waar de dames blindemans bluf spelen met de sleutelhanger
En de all-nachtmeisjes fluisteren ze over escapades met de “D”-trein
We horen de nachtwaker met zijn zaklamp klikken
Zich afvragen of hij het is of zij die echt gek zijn
Louise, ze is in orde, ze is gewoon dichtbij
Ze is teer en lijkt de spiegel
Maar ze maakt het maar al te bondig en te duidelijk
Dat Johanna er niet is
De geest van ‘lectricity huilt in de botten van haar gezicht
Waar deze visioenen van Johanna nu mijn plaats hebben ingenomen
Nu, kleine jongen verloren, hij neemt zichzelf zo serieus
Hij schept op over zijn ellende, hij leeft graag gevaarlijk
En als hij haar naam ter sprake brengt
Hij spreekt over een afscheidskus voor mij
Hij heeft wel lef om zo nutteloos te zijn
Mompelt wat tegen de muur terwijl ik in de hal ben
Hoe kan ik het uitleggen?
Oh, het is zo moeilijk om verder te komen
En deze visioenen van Johanna, ze hielden me wakker tot na zonsopgang
Binnen in de musea, Infinity goes up on trial
Voices echo this is what salvation must be like after a while
But Mona Lisa musta had the highway blues
You can tell by the way she smiles
See the primitive wallflower freeze
When the jelly-faced women all sneeze
Hoor de ene met de snor zeggen, “
Oh, juwelen en verrekijkers hangen aan het hoofd van de muilezel
Maar deze visioenen van Johanna, ze laten het allemaal zo wreed lijken
De marskramer spreekt nu tot de gravin die doet alsof ze voor hem zorgt
Zegt, “Noem me iemand die geen parasiet is en ik zal voor hem bidden.”
Maar zoals Louise altijd zegt
“Je kunt niet naar veel kijken, hè man?”
Terwijl zij, zelf, zich op hem voorbereidt
En Madonna, zij heeft zich nog steeds niet laten zien
We zien deze lege kooi nu corroderen
Waar haar cape van het podium eens had gevloeid
De vioolspeler, hij stapt nu op de weg
Hij schrijft alles terug wat hij schuldig was
Op de achterkant van de viswagen die laadt
Terwijl mijn geweten explodeert
De harmonica’s spelen de skelettoetsen en de regen
En deze visioenen van Johanna zijn nu alles wat overblijft