Theodoric de Grote

Draag een steentje bij aan de missie van New Advent en ontvang de volledige inhoud van deze website als directe download. Inclusief de Katholieke Encyclopedie, Kerkvaders, Summa, Bijbel en meer, alles voor slechts $19,99…

Koning van de Ostrogoten, geboren 454 na Christus (?); overleden 26 augustus, 526. Hij was een buitenechtelijke zoon van Theodomir, van de koninklijke Ostrogothische familie van Amali. Toen hij acht jaar oud was werd Theodoric als gijzelaar naar het hof van Constantinopel gebracht. Hier leerde hij het onderwijs van de oude beschaving te begrijpen. Toen hij achttien was, mocht hij naar huis terugkeren en werd hij de leider van een grote horde van zijn landgenoten, die in steeds grotere getale op zoek gingen naar nieuwe landen. Als koning van de Ostrogoten was hij nu eens bondgenoot, dan weer vijand van de keizers. De tegenstrijdigheden in zijn beleid zijn waarschijnlijk te verklaren doordat hij een andere Theodoric, Strabo (schele ogen) genaamd, als rivaal had, die het Hof van Constantinopel tegen hem wist te beïnvloeden. Toen Strabo in 481 stierf, ontving Theodoric de Grote van keizer Zeno de titels van patricius en magister militum en werd in 484 tot consul benoemd.

Theodoric was nu genoodzaakt om met zijn eigen volk op weg te gaan om nieuw gebied te veroveren. De te volgen koers werd voorgesteld door keizer Zeno. De Ostrogoten zouden de usurpator Odoacer verdrijven, en zo dacht de keizer van gevaarlijke buren verlost te zijn. In 488 begon Theodoric aan de opmars met zijn eigen volk en een groot aantal Rugiërs. In 489 versloeg hij Odoacer aan de Nonsa, later bij Verona, en in 490 aan de Adige. Vervolgens belegerde hij hem in Ravenna en dwong hem in 493 tot overgave. Theodoric beloofde Odoacer leven en vrijheid, maar vermoordde hem tijdens een banket uit vrees dat hij misschien opnieuw in opstand zou komen.

Todoric’s heerschappij over Italië was nu gevestigd, en hij toonde meteen zijn waardering voor de oude cultuur en de politieke organisatie van het Keizerrijk, door zich op te werpen als de plaatsvervanger en hersteller ervan in West-Europa. Zijn inspanningen in deze hoedanigheid werden loyaal ondersteund door zijn minister Cassiodorus. Trots op zijn Gothische nationaliteit, achtte Theodoric het, in tegenstelling tot de vroegere barbaarse keizers, mogelijk Romeinse en Germaanse belangen met elkaar te verzoenen. Zijn volk leek hem gelijkwaardig aan de Romeinen in oudheid van afkomst en militaire faam, en hij besefte dat zijn macht uitsluitend berustte op Gotische dapperheid. Ogenschijnlijk was zijn rijk een voortzetting van het Romeinse Rijk; in werkelijkheid was zijn beleid in directe en fundamentele tegenspraak met de Romeinse opvatting, waarbij alle nationale individualiteit verloren moest gaan in de staat als geheel. Theodoric verzette zich tegen deze regeringsleer, die de nationaliteiten wilde onderdrukken: hij had een diep respect voor de nationale onafhankelijkheid en had herhaaldelijk de wapens opgenomen om deze te handhaven.

Tot zijn vele plannen behoorde het grote project om rond de oevers van de Middellandse Zee alle met elkaar in conflict zijnde barbaarse volken in één harmonieus stelsel bijeen te brengen, en om deze reden steunde hij herhaaldelijk de Frankische koning Clovis tegen de Alamanni en de Visigoten. Hij baseerde zijn gezag om deze ruime politiek uit te voeren niet op zijn ambt als plaatsvervanger van de Oosterse keizer, maar, zoals hij zei, op de leges gentium. De precieze mate van zijn afhankelijkheid van het Byzantijnse Rijk is niet bekend: hij erkende zeker de suzereiniteit ervan en wenste vriendschappelijke betrekkingen met Constantinopel te onderhouden. Toch blijkt uit de “Variæ” van Cassiodorus, een verzameling documenten uit de regeerperiode van Theodoric, dat hij er vast van overtuigd was dat het Westerse Rijk in zijn persoon zou worden voortgezet. De vele huwelijken tussen zijn familie en de koninklijke families van andere Germaanse koninkrijken waren ongetwijfeld bedoeld om de weg te bereiden voor de overheersing van zijn dynastie in het Westen. Toch was zijn heerschappij verdeeld: voor de Goten was hij de koning, voor de Romeinen de patriciër. Beide naties werden geregeerd door hun eigen wetten. Het Edictum Theodorici van 512 was bedoeld om enige mate van uniformiteit in het strafrecht te brengen. Alle decreten van Theodoric, met inbegrip van dit wetboek, waren in hun taal zeer verzoenend jegens de Romeinen: de Romeinse bevolking moest de Gothische suprematie beschouwen als de waarborg van haar veiligheid en welvaart.

In werkelijkheid leek Theodoric’s bewind opnieuw een Gouden Eeuw te brengen op het zwaar beproefde schiereiland. Experts in het boren van waterputten werden uit Afrika gehaald om te helpen bij het herstel van de cultivering van het waterloze land waar de bossen waren gekapt; en moerassen werden drooggelegd. Toverboeken en theaters werden verboden, edicten werden uitgevaardigd voor de bescherming van oude monumenten. De Romeinse literatuur kwam weer tot bloei in Italië; haar meest briljante vertegenwoordiger was Boethius, die de verheven idealen van het christendom wist te verenigen met de waardigheid van de antieke filosofie. Hoewel hij de katholieke kerk tolereerde, beschouwde Theodorik zich als beschermer van het arianisme; daarom probeerde hij diplomatiek tussenbeide te komen ten gunste van de arianen, die vervolgd werden door Justinianus I. Niettemin stond hij de katholieke kerk volledige vrijheid toe, althans wat de dogma’s betrof, hoewel hij zich bevoegd achtte een paus te benoemen, of als scheidsrechter op te treden in het schisma tussen Symmachus en Laurentius, en in het algemeen om iedere kerkelijke voor de rechter te brengen. Deze zelfde koning, die naar Italië was gekomen als vertegenwoordiger van de keizer, had aan het eind van zijn regering niet zo’n barbaarse wreedheid moeten gebruiken bij het onderdrukken van die Romeinse nationale opstand tegen de Gothische overheersing, waarin het verzet van de Roomse Kerk tegen het Arianisme de paus, Constantinopel en de geleerde leken tot een eenheid had gebracht. De Senaat kreeg als rechterlijke instantie de opdracht degenen die bij deze samenzwering betrokken waren te berechten, en Boethius en zijn bejaarde schoonvader, de senator Symmachus, werden ter dood veroordeeld. Theodoric bezweek aan de gevolgen van de bittere overtuiging dat zijn verzoenend beleid had gefaald, en vanaf dat moment ging zijn gezondheid achteruit. Hij werd begraven in de waarlijk koninklijke graftombe te Ravenna. Later werd de Ariaanse koning uit buitensporige ijver opgegraven, maar hij leeft voort in een prachtige legende, die vele vormen aanneemt, als de krijgerkoning van het heldentijdperk van het Duitse volk. In stormachtige nachten fluisteren de boeren nog steeds over Dietrich van Berne, zoals zij Theodoric noemen, die door de lucht rijdt met zijn wilde volgelingen.