Betye Saar’s The Liberation of Aunt Jemima was zo’n invloedrijk zwart-feministisch werk dat de legendarische activiste Angela Davis het in een toespraak het kunstwerk noemde dat de zwarte vrouwenbeweging op gang bracht.
Saar kwam op het idee voor dit iconische werk als reactie op een thematentoonstelling waarvoor ze was uitgenodigd. De show was in een gemeenschapscentrum in Berkeley genaamd het Rainbow Sign, gelegen in de buurt van het Black Panther hoofdkwartier, en het thema van de show was zwarte helden. In wat nu een klassieke Saar-vorm is, besloot ze verzamelde voorwerpen te gebruiken om haar eigen heldin te creëren uit een racistisch “mammy” figuurtje dat ze op een rommelmarkt in Los Angeles had gevonden.
Het figuurtje maakte deel uit van een verzameling voorwerpen die Saar vanaf 1967 verzamelde nadat ze een tentoonstelling van Joseph Cornell in LA had gezien. In 1972 verzamelde ze al vijf jaar lang voorwerpen die haar opvielen, waarvan vele denigrerend en racistisch waren. Toen ze haar heldin voor de Rainbow Sign show wilde creëren, had ze een hele reeks denigrerende racistische voorwerpen verzameld, waaronder “ansichtkaarten, een etiket van een sigarendoos, een advertentie voor bonen, en Darkie tandpasta”.
Het mammy stereotype is geworteld in de tot slaaf gemaakte Afro-Amerikaanse vrouwen die huishoudelijk werk deden in blanke huizen. Het figuurtje werd, zoals veel mammy-figuren, verkocht als keukenapparaat. Het beeldje dat Saar gebruikte had een notitieblokhouder voor een schort en hield een potlood in de hand van de vrouw. Saar nam dit verwrongen concept en draaide het op zijn kop in een daad van empowerment. Ze plaatste een pistool in de ene hand en een granaat in de andere. Vervolgens verving ze de blocnote door een ansichtkaart van een zwarte vrouw met een baby van een gemengd ras. De ansichtkaart verwees naar de historische seksuele uitbuiting en verkrachting van tot slaaf gemaakte volkeren door blanke meesters. Als achtergrond voor het beeldje collageerde ze een black power vuist en een set Tante Jemima pannenkoekenetiketten – het mammy stereotype is dezelfde karikatuur in Tante Jemima pannenkoekenmix. Saar transformeerde het beeldje, en het hele concept van mammies, in een mondige revolutionair. Ze zei: “Ik recycleerde de beeldspraak, op een bepaalde manier, van negatief naar positief, door de negatieve kracht tegen zichzelf te gebruiken.”
Vooruitlopend zouden veel van haar stukken racistische mythen en stereotypen aan de kaak stellen. Terugkijkend op dit werk, zei Saar onlangs: “”Ik voel dat The Liberation of Aunt Jemima mijn iconische kunstwerk is. Ik had geen idee dat ze zo belangrijk zou worden voor zovelen. De reden dat ik haar creëerde was om onverdraagzaamheid en racisme te bestrijden en vandaag de dag dient ze nog steeds als mijn strijder tegen deze kwalen van onze samenleving.”
Op 17 juni 2020 kondigde Quaker Oats, de eigenaren van het merk Tante Jemima, eindelijk aan dat ze 130 jaar na de oprichting hun naam en imago zullen veranderen.