Credit: Atlasbeeld met dank aan 2MASS/UMass/IPAC-Caltech/NASA/NSF
De T Tauri-sterren, die zo heten omdat ze de eerste van hun soort zijn die zijn waargenomen, zijn veranderlijke sterren die zowel periodieke als willekeurige fluctuaties in hun helderheid vertonen. Het zijn pasgevormde (< 10 miljoen jaar oud) sterren met een lage tot gemiddelde massa (< 3 zonsmassa’s) met een centrale temperatuur die te laag is om kernfusie te laten beginnen. Gedurende nog eens ~100 miljoen jaar zal de uitgezonden straling volledig afkomstig zijn van de gravitatie-energie die vrijkomt als de ster samentrekt onder zijn eigen zelfzwaartekracht. T Tauri-sterren vormen daarom een tussenstadium tussen echte protosterren (bijv. YY Orionis-sterren) en hoofdreekssterren (waterstofverbrandende sterren) met een lage massa, zoals de zon.
De dichtstbijzijnde T T Tauri-sterren bevinden zich in de moleculaire wolken van de Stier en de ρ-Ophiuchus, die beide ongeveer 400 lichtjaar van ons verwijderd zijn. De prototypische T Tauri-ster – T Tauri zelf – maakt deel uit van een nauw dubbelstersysteem met een kleinere, zwakkere begeleider. Dit is te zien op de infraroodopname met hoge resolutie hieronder. Deze afbeelding laat ook de complexiteit van deze omgeving zien, met aanwijzingen van stellaire winden en straalstromen die laten zien dat ten minste sommige T Tauri-sterren met hun omgeving interageren.
Zowel de winden als de straalstromen van T Tauri-sterren worden vermoedelijk aangedreven door materiaal dat op de centrale ster valt via de accretieschijf (of protoplanetaire schijf) die veel van deze sterren omgeeft. Uit deze protoplanetaire schijf zullen zich ook planeten vormen en sommige daarvan kunnen overleven om een planetenstelsel rond de pasgeboren ster te vormen.
Een infraroodopname met hoge resolutie van het T Tauri dubbelstersysteem. De zwakke begeleider van T Tauri is te zien (T Tauri South), evenals het bewijs voor stellaire winden en straalstromen.
Credit: Beeld met dank aan C. en F. Roddier Instituut voor Astronomie, Honolulu, Hawaii |
De T Tauri-ster HH-30 toont ‘kogels’ van materiaal dat zich voortplant langs een jet.
Credit: NASA, A. Watson (UNAM), K. Stapelfeldt (JPL), J. Krist (STScI) en C. Burrows (ESA/STScI) |
De veranderlijkheid van T Tauri-sterren heeft een aantal mogelijke bronnen:
- De willekeurige variaties (met tijdschalen van minuten tot jaren) kunnen worden veroorzaakt door instabiliteiten in de accretieschijf (die ook de ‘kogels’ van materiaal produceren die te zien zijn in de straal van HH-30 hierboven), fakkels aan het stellaire oppervlak, of eenvoudige verduistering door nabije stof- en gaswolken.
- De periodieke (regelmatige) variaties (met tijdschalen van dagen) zijn vrijwel zeker geassocieerd met enorme zonnevlekken op het stellaire oppervlak die in en uit het zicht gaan terwijl de ster roteert.