De kerst in Slowakije is heel wat anders dan de kerst in het Verenigd Koninkrijk. Begrijpelijkerwijs zijn er verschillende tradities en gebruiken, eten, maar daar blijft het niet bij. We krijgen eerder cadeautjes en wie weet zwemt u wel in een badkuip met een echte vis. Maar voor we daar aan toekomen, laten we bij het begin beginnen.
Wat zijn de Slowaakse kersttradities? Hoe vieren de Slowaken dit feest precies?
Typisch beginnen de mensen in de feeststemming te komen tijdens de advent, die begint op de zondag vier weken voor Kerstmis. In deze tijd bereiden de mensen zich voor op de geboorte van Jezus. In de meeste Slowaakse huishoudens wordt Kerstmis op katholieke wijze gevierd. De kerstkrans wordt een essentieel onderdeel van veel huizen zodra de advent begint. Hij is versierd met vier kaarsen, en elke zondag tijdens de advent wordt er een kaars bij aangestoken.
Dagen, zelfs weken voor Kerstmis beginnen de mensen hun huis grondig schoon te maken, de cadeautjes te kopen, traditioneel gebak te bakken. Zoals ik al zei, de Advent is een tijd van geestelijke voorbereiding op Kerstmis. Vasten, het vermijden van leuke activiteiten zoals een avondje uit en grote feesten zoals bruiloften maken allemaal deel uit van deze periode van vier weken.
Er zijn een paar dagen voor Kerstmis die volgens mij het vermelden waard zijn.
6 december is de dag van Sinterklaas (Svätý Mikuláš)
Alle kinderen kijken uit naar deze dag. Waarom? Het is de dag waarop Sinterklaas hen bezoekt en kleine traktaties achterlaat naast hun schoen, die ze de avond tevoren op de vensterbank hebben gezet.
Sint Nicolaas is in feite de Kerstman, die meestal vergezeld wordt door een engel en een duivel. Op de ochtend van Sinterklaas worden kinderen die zich het hele jaar goed hebben gedragen, wakker en vinden traktaties, zoals chocolade, snoepgoed en wat fruit. Oh, de vreugde. Ik weet nog hoe opgewonden we de avond ervoor waren, vol verwachting van de kleine verrassingen die we ’s morgens zouden vinden. En raad eens wat? Zelfs als we soms een beetje ondeugend waren, kregen we toch de traktaties.
Op deze dag zijn er veel activiteiten voor kinderen. Sinterklaas bezoekt scholen, of er zijn bijeenkomsten in kerken, theaters, bioscopen en andere plaatsen waar kinderen nog meer traktaties van hem krijgen. Het is bijna alsof Kerstmis vroeg aankomt.
13 december is Sint Lucia Dag
Een andere interessante dag in voorbereiding op Kerstmis is 13 december. Deze dag kende in het verleden vele rituelen en gebruiken. Vanaf deze dag is het precies twaalf dagen tot Kerstmis. En de mensen maakten vroeger een weersvoorspelling voor het volgende jaar op basis van deze twaalf dagen. Elke dag vertegenwoordigt een maand van het komende jaar. Dus het weer van elke maand werd verondersteld precies zo te zijn als het weer van de overeenkomstige dag.
Deze dag is vol van mysterie en geheimzinnigheid. Lucia werd, in tegenstelling tot de katholieke traditie, beschouwd als de grootste heks. Het populairste gebruik in de Slowaakse folklore is de bijeenkomst van Lucia’s (vrouwen vermomd in witte jurken of lakens). Zij gaan van huis tot huis en vegen de hoeken schoon om zich te ontdoen van al het kwaad en alles wat demonisch is.
Kerstavond of de Vrijgevige Dag (Štedrý deň)
Dit is de dag waar het meest naar wordt uitgekeken van de hele kerst. De mensen brengen de dag door met schoonmaken en het bereiden van het kerstdiner. Op kerstavond eten we geen vlees. In feite eten we overdag niet zo veel, om ons te sparen voor het feest dat later komt.
Ons kerstdiner is om 18.00 uur. De tradities en zelfs het eten verschillen enigszins van familie tot familie, maar over het algemeen zijn er verschillende gangen. Voordat we beginnen te eten, zeggen we een gebedje om God te danken voor het eten dat we hebben. Het is ook een traditie om een extra bord klaar te zetten. Als er een onverwachte gast komt, bijvoorbeeld een bedelaar, nodigt de familie hem uit om met hen te eten. Wij hebben deze gewoonte niet gevolgd, maar ik ken veel mensen die een extra plaats aan tafel neerzetten.
We beginnen het diner met een traditionele dunne kerstwafel en honing, gevolgd door een stukje rauwe knoflook met wat brood. Knoflook is voor een goede gezondheid, en honing moet ervoor zorgen dat je het hele jaar door zo zoet bent als honing.
Daarna krijgen we linzensoep, gevolgd door zuurkoolsoep en tot slot gefrituurde visfilets met een zelfgemaakte aardappelsalade.
De meer traditionele vis is een plaatselijk ingekochte karpervis. Maar hier is een kleine twist. Een paar dagen voor Kerstmis kopen we de karper levend van straatverkopers die hem in grote vistanks houden. We bewaren ze dan in onze badkuipen tot het tijd is om… nou ja, op te eten. Ik herinner me dat we als kind maar een paar keer karper aten, omdat het niet zo gemakkelijk was om hem te doden en klaar te maken om te koken als het klinkt. Maar ik herinner me ook een voorval waarbij ik per ongeluk in het badje viel terwijl de karper daar zwom. We hadden zeker plezier met deze traditie.
Terug naar Kerstavond nu. Of de Vrijgevige Dag, dat is meer geschikt. In Slowakije kon de naam van deze dag niet nauwkeuriger zijn. We verwennen ons niet alleen met eten tijdens het kerstdiner. Als de maaltijd voorbij is, is het tijd om onze cadeautjes te openen. Ja, dat klopt. We mogen ze openmaken op kerstavond.
Hier volgt een beschrijving van hoe het in ons gezin ging toen we klein waren. De kinderen gingen naar de keuken en wachtten terwijl baby Jezus cadeautjes onder de kerstboom bracht. Dan lieten onze ouders ons op magische wijze terugkomen naar de woonkamer, waar de cadeautjes klaar lagen om uitgepakt te worden.
Zo, dat was het diner en de cadeautjes, wat nu? Het is tijd voor een aantal traditionele kerstfilms die we jaar na jaar keken, heerlijke zelfgebakken taarten, ons volproppen met restjes diner en dan uiteindelijk een middernachtmis.
Kerstdag en tweede kerstdag
We brengen eerste kerstdag door met onze familie. s Ochtends gaan we naar de kerk, en dan is het weer tijd voor een feestmaaltijd, deze keer is het vlees. De traditionele lunch op eerste kerstdag is eend of kalkoen, met gestoofde rode kool en knoedels. Dit is een van mijn favoriete Slowaakse gerechten. Ik ben dol op gestoofde rode kool, zo lekker.
In de namiddag kijken we nog wat kerstfilms en genieten we van wat quality time met onze geliefden. Sommige mensen bezoeken hun uitgebreide familie, maar mijn familie liet alle bezoeken altijd staan voor tweede kerstdag.
Kerstdag is het moment waarop de pret eindelijk weer kan beginnen. Na een adventsperiode van vasten en weinig plezier, kijken de mensen ernaar uit om uit te gaan en zich weer te vermaken. Veel mensen gaan ’s avonds dansen.
Zo, daar heb je het. Slowaakse kersttradities. Hoe viert u kerst met uw familie en in uw eigen land? Ik zou het graag willen weten.
Zuzana