Er is een populair grapje onder Russische universiteitsdocenten geschiedenis: een slimme manier om de kennis van een student te controleren is te vragen: “Wat was de achternaam van de echtgenoot van mevrouw Krupskaja?” Als een worstelende student willekeurig antwoordt: “Krupskiy,” dan wordt hij er zeker uitgeschopt.
Iedereen met gevoel voor geschiedenis weet dat Nadezjda Krupskaja getrouwd was met de architect van de Oktoberrevolutie, de eerste Sovjetleider, Vladimir Lenin. Voor zijn triomfantelijke terugkeer naar Rusland in 1917 bracht Lenin 16 jaar door in het ondergrondse revolutionaire partijwerk samen met zijn trouwe metgezel en toegewijde marxist, zijn vrouw.
Noblewoman van de Revolutie
Zoals vele andere revolutionaire figuren kwam Krupskaja niet uit de arbeidersklasse, en werd zij geboren in een bevoorrechte, maar financieel worstelende familie. Bron: RIA NovostiA
Zoals vele andere revolutionaire figuren, kwam Krupskaja niet uit de arbeidersklasse, en werd ze geboren in een bevoorrechte, maar financieel worstelende familie. Ze slaagde met een gouden medaille op de middelbare school, en in haar jeugd was de toekomstige militante atheïste zeer religieus. Later schreef ze: “Ik groeide op in eenzaamheid, zonder de mogelijkheid om mijn gedachten en wensen aan andere mensen kenbaar te maken. God was de enige die de wisselvalligheid van de menselijke ziel begreep.”
Op 21-jarige leeftijd verliet Krupskaja de Kerk en probeerde haar religie te vervangen door marxisme. In 1890 kwam zij voor het eerst in aanraking met marxistische ideeën via een radicale politieke discussiegroep in Sint-Petersburg. In diezelfde tijd gaf zij aardrijkskunde, geschiedenis en wiskunde op een avondschool voor volwassenen. Dit was het begin van haar belangstelling voor openbaar staatsonderwijs en cultuurpolitiek, die zeer belangrijk voor haar was toen de Bolsjewieken in 1917 aan de macht kwamen.
Europa en Siberië
Krupskaya ontmoette Vladimir Iljitsj Oeljanov (later bekend als Vladimir Lenin) voor het eerst in 1894 als gevolg van haar revolutionaire activiteiten; in feite tijdens het bijwonen van een discussiegroep. Al in 1897, toen Lenin wegens opruiing werd gearresteerd en voor drie jaar naar Shushenskoye (2.800 mijl van Moskou) werd verbannen, schreef Krupskaja dat “we elkaar vrij goed hebben leren kennen”. Ze moesten een kerkelijk huwelijk regelen zodat zij zich bij hem kon voegen als zijn vrouw. “We moesten ons bij deze komische situatie neerleggen,” herinnerde Krupskaja zich later.
Hoewel sommige historici het huwelijk zagen als een verbintenis van twee toegewijde revolutionaire enthousiastelingen, zei Krupskaja dat het niet louter bedoeld was om de monarchie te vernietigen. “We hielden hartstochtelijk van elkaar. Het feit dat ik er niet over schrijf, betekent niet dat er geen poëzie en geen jeugdige passie in ons leven was.”
Politiek gezien hield het echtpaar zich zeker erg bezig: het vertalen van boeken over buitenlandse arbeidersbewegingen, het opbouwen van relaties met westerse socialisten, en het nadenken over vooruitzichten voor een revolutie. Aan het eind van hun ballingschap in 1900 weken Nadezjda en Vladimir uit naar Europa, waar ze vaak van verblijfplaats wisselden: München, Londen, Genève en Parijs. Al die jaren was Krupskaja de trouwe metgezel van haar man. Zo hielp zij bij de communicatie met andere socialisten door de correspondentie te versleutelen.
Een toegewijd leven
Krupskaya ontmoette Vladimir Iljitsj Oeljanov (later bekend als Vladimir Lenin) voor het eerst in 1894 als gevolg van haar revolutionaire activiteiten; in feite tijdens het bijwonen van een discussiegroep. Bron: Mary Evans Pictrure Library/Global Look Press
Krupskaya leed aan de ziekte van Graves, een ongeneeslijke ziekte in die tijd. Deze ziekte tast de schildklier in de hals aan, waardoor de ogen uitpuilen en de hals verstrakt. De ziekte veroorzaakt ook onvruchtbaarheid bij vrouwen, wat kan verklaren waarom Lenin en Krupskaja nooit kinderen hebben gekregen. Volgens Krupskaja’s tijdgenoten veroorzaakte de ziekte haar verdriet en lijden.
Krupskaja was ook gekwetst door Lenins affaire met de Frans-Russische communistische revolutionaire Inessa Armand, die in 1911 begon en tot zeker 1917 voortduurde. Die romantische verhouding bleek uit de liefdesbrieven van Armand aan Lenin, maar Krupskaja aanvaardde de situatie stoïcijns en raakte bovendien bevriend met Armand. Lenin bleef desondanks bij Krupskaja en koos voor een sterke vriendschap met zijn vrouw.
Krupskaja vond troost in sociale activiteit en geloofde dat: “Men moet weten hoe men zijn leven kan laten versmelten met het leven van de maatschappij. Dit is geen ascese. Integendeel, het feit van deze versmelting, het feit dat de gemeenschappelijke zaak van alle werkende mensen een persoonlijke zaak wordt, maakt het persoonlijke leven rijker.”
Terugkeer naar Rusland
Krupskaya leed aan de ziekte van Graves, een ongeneeslijke ziekte in die tijd. Deze ziekte tast de schildklier in de hals aan, waardoor de ogen uitpuilen en de hals verstrakt. Bron: Mary Evans Pictrure Library/Global Look Press
In 1917 keerde Krupskaja na de ineenstorting van de autocratie met Lenin terug naar Rusland, en steunde alle beslissingen van haar man. In 1920 werd zij voorzitster van het Onderwijscomité van de Sovjet-Unie (“Glavpolitprosvet”).
Lenins afnemende gezondheid was echter zwaar voor Krupskaja. Hij kreeg zijn eerste beroerte, waardoor hij niet kon spreken en verlamd raakte aan zijn rechterzijde. Zijn vrouw probeerde hem te helpen herstellen, maar dat duurde niet lang. Lenin stierf in januari 1924.
Na Lenins dood werd Nadezjda geïsoleerd en genegeerd, ondanks het uiterlijke respect dat de natie voor haar toonde als Lenins naaste metgezel. Krupskaja bekritiseerde het Stalinisme, en was een tegenstander van Stalin en zijn binnenste kring. Zij klaagde in 1937 bij een van de Bolsjewieken over “de abnormale atmosfeer, die alles vergiftigt.”
Krupskaya stierf aan een acute blindedarmontsteking in 1939, slechts enkele dagen na haar 70ste verjaardag. Stalin, die haar altijd haatte, droeg haar as tijdens de begrafenisceremonie. Zij werd begraven in de Kremlin muur, een paar meter van het Mausoleum waar haar man voor eeuwig rust. Lenins toegewijde vriendin, echtgenote en collega is hem nog steeds nabij en volgt hem, zelfs in de dood.
Lees meer: Over wie fantaseerden Sovjetvrouwen? 10 sekssymbolen in de USSR>>>
Als u de inhoud van Russia Beyond geheel of gedeeltelijk gebruikt, zorg dan altijd voor een actieve hyperlink naar het oorspronkelijke materiaal.