R. Daneel Olivaw

R. Daneel Olivaw is een fictief robotfiguur gecreëerd door Isaac Asimov. De beginletter “R” in zijn naam staat voor “robot”, een naamgevingsconventie in Asimovs toekomstige samenleving. Olivaw komt voor in Asimov’s Robot/Foundation Series, met name in de romans The Caves of Steel, The Naked Sun, The Robots of Dawn, Robots and Empire, Prelude to Foundation, Forward the Foundation, en Foundation and Earth. Aangezien hij ook voorkomt in alle boeken van de Tweede Foundation trilogie, is Daneel het meest voorkomende Asimov personage.

Biografie

Olivaw is een Robot gebouwd door Roj Nemennuh Sarton en Han Fastolfe, die Spacer roboticisten zijn van de planeet Aurora, in het jaar 4920 AD. In tegenstelling tot veel robots uit die tijd is Olivaw zo gebouwd dat hij vrijwel niet te onderscheiden is van een mens (een androïde) en was hij de eerste van de humanoïde robots. Dankzij deze “undercover”-eigenschap kan hij de aardse politieman Elijah Baley helpen bij het oplossen van misdaden. Olivaw en Baley ontmoeten elkaar voor het eerst terwijl Baley de moord op zijn medeschepper Sarton in Spacetown onderzoekt.

Olivaw heeft een breed gezicht met hoge wangen en kort bronskleurig haar dat plat naar achteren ligt en zonder scheiding. Hij draagt kleren en is in The Caves of Steel niet van een mens te onderscheiden, tenzij hij wordt gezien in een situatie waarin hij weigert de Drie Wetten van de Robotica te overtreden, en zelfs in dat geval is hij niet te onderscheiden van een bijzonder altruïstisch persoon. In deze roman was Daneel ook in staat een cerebroanalyse uit te voeren op mensen wanneer hij ze ontmoette. Cerebroanalysis is de fictieve interpretatie van de elektromagnetische velden van de levende hersencellen.

Olivaw en Baley werken samen aan een moordzaak op Spacer planeet Solaria, en ook aan de zaak van de “roboticide” van Olivaw’s “broer”, Jander Panell op Aurora. Ook op Aurora ontmoet hij voor het eerst R. Giskard Reventlov, een robot met unieke telepathische en mind-control krachten. In een interessante evolutie van de robotsociologie ziet Olivaw de noodzaak in van een nieuwe wet naast Asimovs nu bekende “Drie Wetten van de Robotica”: de “Zeroth Law of Robotics” (“Een robot mag de mensheid niet verwonden, of, door niets te doen, de mensheid schade berokkenen”) nadat beide robots de onvolledigheid van de bestaande Wetten hebben ingezien. De Zeroth Law blijkt destructief voor Reventlovs positronisch brein wanneer hij ernaar probeert te handelen, aangezien hij niet kan zeggen of zijn acties de mensheid zouden redden of vernietigen, wat resulteert in een levensbedreigend “moreel” conflict. Reventlov schenkt zijn vermogens aan Olivaw, die zich in de loop van 20.000 jaar zo aanpast dat hij de Zeroth Law volledig kan gehoorzamen zonder het risico te lopen uitgeschakeld te worden. Samen bedenken Olivaw en Reventlov de wetenschap van de “psychohistorie” of de wetten van de menskunde, die hen in staat zou stellen de “Zeroth Law” in kwantitatieve zin uit te voeren. Jaren later zou dit door Hari Seldon tot praktische toepassing worden gebracht.

Vanaf die tijd manipuleert Olivaw de melkweg met behulp van zijn vele robotbondgenoten. Hij richt zowel het Galactische Rijk als Gaia op om een samenleving te creëren die geen robots nodig heeft. Onder de gedaante van Eto Demerzel wordt hij de eerste minister van de Galactische keizers Cleon I en Stanel VI.

Wanneer Hari Seldon voor het eerst naar Trantor komt, overtuigt Olivaw, onder de gedaante van verslaggever Chetter Hummin (een fonetische uitspraak van de woorden “bedrieger” en “mens”), Hari ervan dat het Galactische Rijk stervende is en dat de psychohistorie tot een praktische wetenschap moet worden ontwikkeld om het te redden. Als Hummin overtuigt hij Seldon ervan dat Cleon’s Eerste Minister Eto Demerzel hem achtervolgt en dat het voor Hari absoluut noodzakelijk is te ontsnappen en te proberen de psycho-geschiedenis praktisch te maken. Hij stelt Hari voor aan Dors Venabili, die Hari’s vriend, beschermer en toekomstige vrouw wordt. Aan het einde van Seldon’s “Vlucht” wordt onthuld dat Hummin en Demerzel eigenlijk dezelfde persoon zijn, en beide valse identiteiten van Olivaw zijn. Demerzel verschijnt weer kort in de epiloog van Forward the Foundation, waarin staat dat hij een van de vele aanwezigen was op de begrafenis van Hari Seldon.

Olivaw verschijnt nog een keer in Foundation and Earth, waar Golan Trevize en Janov Pelorat van de Foundation uiteindelijk de radioactieve Aarde vinden, en Daneel’s basis op de Maan, en leren over zijn paternalistische manipulaties, waaronder de vestiging van Alpha Centauri, de schepping van Gaia, en psychohistorie.

Gebaseerd op een onafhankelijke tijdlijn, was Olivaw 19.230 jaar oud tijdens de gebeurtenissen van Foundation and Earth. Olivaw is het langstlevende Asimov-personage. Hij is theoretisch onsterfelijk, omdat hij een robot is. Maar zelfs zijn onderdelen zijn aan vervanging toe, inclusief zijn hersenen, en uiteindelijk moet hij een biologisch lichaam gebruiken.

Isaac Asimov zei dat de reden dat Olivaw zo vaak in zijn boeken voorkwam, was dat zijn lezers en uitgevers hem erom smeekten.

Alter Egos

• Eto Demerzel
• Chetter Hummin