Phylum: Magnoliophyta – Klasse: Liliopsida – Orde: Orchidales – Familie: Orchidaceae
Een robuuste bijenorchis gedijt goed in de zandduinen van Kenfig National Nature Reserve in Zuid-Wales.
Beschrijving
De bijenorchis is waarschijnlijk onze bekendste en meest geliefde wilde orchideeënsoort en is een van de weinige wilde orchideeën die zich staande weet te houden in een wereld die steeds meer wildvijandig wordt en op een paar plaatsen zelfs zijn territorium uitbreidt.
Bijenorchideeën (Ophrys) zijn in wezen mediterrane soorten en de weinige die in Noord-Europa voorkomen, bevinden zich aan de grens van hun verspreidingsgebied, hoewel de warmere temperaturen als gevolg van de klimaatverandering kunnen betekenen dat ze in de toekomst algemener worden.
Een robuust exemplaar van de Bijenorchis kan wel 65 cm hoog worden en we hebben planten gezien met maar liefst 11 bloemen. Veel kleinere planten met slechts twee of drie bloemen komen ook voor. Hij is plaatselijk en zijn bloei is sporadisch, wat verklaart waarom hij niet elk jaar op dezelfde plaats bloeit.
Wijdverspreid
Deze bekende orchidee is niet alleen wijdverspreid in de zuidelijke helft van het Verenigd Koninkrijk en Ierland, maar kan ook in veel Europese landen worden aangetroffen. Wij hebben haar gefotografeerd in Engeland, Wales, Ierland, Frankrijk, Portugal en vonden haar ook groeiend in Bulgarije en Slovenië. Hij komt tot in het noorden van Europa voor, tot in Nederland en Denemarken.
Habitat
Ophrys apifera verdraagt vochtige tot droge kalkrijke habitats, en in Wales (waar wij wonen) is Kenfig National Nature Reserve een zeer goede plaats om bijenorchideeën te zien – ze zijn daar in weiden te vinden, en ook in veel van de andere natuurreservaten aan de kust. Hoewel de bijenorchis vooral voorkomt in onverbeterde graslanden en weiden met een kalkbodem, wordt ze soms ook aangetroffen in veel zwaardere kleigronden. Hij duikt op in oude steengroeven, mijnen en afvalhopen en op andere onaantrekkelijke industrieterreinen. Het is misschien deze tolerantie van een dergelijke verscheidenheid aan habitats die deze orchidee helpt te overleven en in aantal toe te nemen.
Bloeitijden
Van begin juni tot in juli
De bloem rechts toont pollinia, die naar voren en naar beneden vallen om op de stempel te rusten om zelfbestuiving te vergemakkelijken.
De bijenorchidee wordt geacht grotendeels zelfbestuivend te zijn, vooral in het VK, en dit kan de hoge incidentie van zogenaamde monsterlijke vormen verklaren.
Het uiterlijk van de bloem doet zijn naam eer aan, want de lip lijkt sterk op die van een hommel. Ze heeft drie helderroze kelkbladen en produceert gewoonlijk drie tot vijf bloemen, maar uitzonderlijk tien of meer – de plant bovenaan deze bladzijde had elf bloemen.
De bijenorchidee bloeit vrij laat. In het Verenigd Koninkrijk is juni de top bloeitijd, maar zelfs in het Middellandse-Zeegebied tot in het zuiden van Portugal begint deze orchidee in april te bloeien en kan vaak tot ver in mei worden aangetroffen wanneer de meeste andere ophrysoorten die daar voorkomen al lang zijn afgestorven.
Variëteiten
Occasioneel komen bloemen met witte kelkbladeren en ongewone liptekening voor.
Hierboven – Ophrys apifera var. trollii, ook bekend als de wespenorchis, heeft een wat smallere en langere lip dan de gewone bijenorchis. De lip loopt taps toe tot een fijne punt en heeft enigszins grillige tekening. Hij komt voor op enkele plaatsen in West Country, maar is verder zeldzaam in Groot-Brittannië. Foto: Simon Harding
Een close up foto van de bloem van de Wasp Orchid Ophrys apifera var. trollii, waarop de smalle spitse lip en de gemarmerde tekening van de lip duidelijk te zien zijn. Foto: Simon Harding
Op de foto hierboven ziet u Ophrys apifera var. belgarum, een zeldzame variëteit van de Bijenorchis die van tijd tot tijd wordt aangetroffen.
Ophrys apifera var. bicolor heeft een merkwaardige bloem zonder de liptekening die we gewoonlijk met bijenorchideeën associëren
De foto’s op deze pagina zijn midden juni genomen in Kenfig National Nature Reserve in Zuid-Wales (boven), midden mei in de Algarve in Portugal (tweede onder), begin mei in de Lot-vallei in Frankrijk (derde onder), en midden juni in Hampshire en in het Sibillini-gebergte in Italië (onder).
Etymologie
De geslachtsnaam Ophrys komt uit het Grieks en betekent ‘wenkbrauw’ – een verwijzing naar de harige franje van de lip van de bloem van veel orchideeën in dit geslacht. Het specifieke epitheton apifera betekent ‘bijen dragend’; het verwijst naar het bijachtige uiterlijk van de bloemen van deze orchidee.
Referentiebronnen
De plantenlijst
Sue Parker (2016) Wild Orchids of Wales – how, when and where to find them; First Nature
Sue Parker (2014) Wild Orchids of the Algarve – how, when and where to find them; First Nature
Henrik AErenlund Pedersen & Niels Faurholdt (2007) Ophrys – The Bee Orchids of Europe; Kew
Chris Thorogood and Simon Hiscock (2014) Field Guide to the Wildflowers of the Algarve; Kew Publishing
Anne and Simon Harrap (2005) Orchids of Britain and Ireland; A&C Black
Pierre Delforge (2005) Orchids of Europe, North Africa and the Middle East; A&C Black
Bo Mossberg, Stefan Ericsson and Lennart Stenberg (1992) Den Nordiska Floran; Wahlstrom & Widstrand
Als u deze informatie nuttig vond, zijn we er zeker van dat u ook boeken over de Wilde Orchideeën van Wales, van The Burren, en van de Algarve wilt hebben. Auteur-gesigneerde exemplaren zijn hier verkrijgbaar…
