Op een bepaald moment in ons leven krijgen we allemaal te maken met situaties die een uitdaging vormen voor ons aanpassingsvermogen. Zulke momenten kunnen gefragmenteerd lijken, gescheiden door het intermezzo van het alledaagse leven.
Bij nadere beschouwing zien we echter de onzichtbare banden die hen samenhouden in een breed en congruent panorama, dat de ervaring zelf is van het in de wereld zijn.
Deze onuitgesproken relatie geeft betekenis aan het persoonlijke project dat ieder van ons voor zijn eigen bestaan tekent, als een rode draad die inspanningen mobiliseert en elke handeling een transcendente waarde verleent.
In dit artikel zullen we het hebben over wat het levensproject is, waarbij we het opvatten als het flexibele script dat ieder van ons voorziet voor de tijd die we beschikbaar hebben, en dat resulteert in congruentie tussen wat we zijn en wat we doen.
- Aanbevolen artikel: “Ik weet niet wat ik met mijn leven aan moet: 6 strategieën voor een geweldige toekomst”
Wat is een levensproject
Een levensproject kan worden gedefinieerd als een fundamenteel plan voor het bestaan. Bij de uitwerking ervan moet rekening worden gehouden met een reeks variabelen, zoals behoeften of doelstellingen, die al dan niet samenvallen met de verwachtingen die de omgeving aan ons heeft gesteld. Een levensproject is een werk in permanente opbouw dat een zekere continuïteit volgt, maar aangepast is aan de situatie van elk moment.
Levensprojecten mobiliseren de actie en positioneren haar in een bepaalde richting op basis van belangrijke doelen, waarbij waarden worden geïntegreerd met legitieme persoonlijke aspiraties. Het is een proces dat geen statische opeenvolging kent, maar zich over jaren uitstrekt en een duidelijke bedoeling of doel heeft. Het is een weg vol voldoening, maar die ook de mogelijkheid biedt om te struikelen.
Waarom een levensproject belangrijk is
Een levensproject is in de eerste plaats essentieel, omdat het een van de meest fundamentele behoeften van de mens aanspreekt: zelfverwerkelijking. Dit proces geeft voorrang aan het belangrijke boven het bijkomstige, en identificeert de beslissingen die zin geven aan onze manier van leven. Dit onderscheid wordt gemaakt in het kader van een duidelijk actieplan, dat de dubbelzinnigheid afzwakt waaraan de algemene omwenteling van de omgeving ons blootstelt.
Het levensproject draagt ook bij tot de constructie van de identiteit, want een mens is in grote mate datgene waaraan hij zijn tijd besteedt (zijn handelingen). Door deze analyse kunnen we bepalen welke acties congruent zijn met een dieper gevoel van wie we zijn, in plaats van ons op een grillige manier bezig te houden met een groot aantal activiteiten die geen verband houden met onze waarden of behoeften.
Life projecten versterken ook de zogenaamde intrinsieke motivatie, die onze inspanningen onafhankelijk houdt van externe prikkels (economisch, sociaal of anderszins). Omdat het ons in staat stelt te bepalen welke doelen op lange termijn betekenisvol voor ons zijn, zullen we veel minder snel toegeven aan verveling wanneer zich obstakels voordoen die hun onmiddellijke verwezenlijking verhinderen of belemmeren.
Ten slotte stelt het levensproject ons in staat onszelf uit te rusten met een grotere zelfkennis, omdat de opzet ervan een zorgvuldige verkenning van het hoe en waarom inhoudt. Deze zoektocht, die een belangrijke introspectieve component heeft, blijft vaak onopgemerkt door mensen die verstrikt raken in een overvloedige opeenstapeling van handelingen die hen van zichzelf vervreemden. Viktor Frankl bestempelde de malaise die in deze omstandigheid ontstaat als noogenische depressie, dat wil zeggen emotionele angst voor het verlies van zin.
We zullen ons nu verdiepen in de basisaspecten waarop een levensproject gebaseerd moet zijn.
Wat zijn de fundamentele aspecten
Wij stellen vijf fundamentele elementen voor de opzet van een levensproject voor, waarvan de analyse parallel moet worden ontwikkeld: realiteit, behoeften, doelstellingen, waarden en toepassing. Ze zijn allemaal met elkaar verbonden, en moeten niet worden opgevat als onafhankelijke werkelijkheden.
Wat is mijn werkelijkheid op dit moment?
Hoewel de coördinaten van het levensproject kunnen suggereren dat het zich ergens in de toekomst bevindt, is de waarheid dat ze moeten worden volgehouden in de werkelijkheid van het heden zoals het is. Deze werkelijkheid is het fundament van waaruit alle fundamentele dimensies moeten worden beschouwd. Anders kunnen wij verloren gaan in de onverenigbaarheid van wat wij willen bereiken en het objectieve kader waarin wij ons bevinden.
Een van de kenmerken van het leven is dat het onderhevig is aan onophoudelijke, soms onvoorspelbare veranderingen, zodat het niet logisch is te denken dat een actieplan altijd kan worden uitgevoerd op dezelfde manier waarop het oorspronkelijk is opgevat. Fysieke middelen, de mensen die ons vergezellen en zelfs wie wij innerlijk zijn, zijn onderhevig aan de eeuwige beweging waarin alle dingen bewegen. Verandering is dus de enige constante.
Ons persoonlijk levensproject moet onlosmakelijk verbonden zijn met het moment waarop het zich ontvouwt, het moet in de loop van de tijd nuances aannemen maar altijd zijn essentie behouden. Dit doel moet een deel zijn van de identiteit, en net zoals de identiteit varieert zonder dat we uit het oog verliezen wie we werkelijk zijn, moet ook ons doel dat zijn. Het is flexibel, maar veerkrachtig. Ondanks de grillen van verandering, zal het altijd zinvol zijn.
Wat zijn mijn behoeften?
Het identificeren van iemands behoeften is een moeilijk proces, omdat we ze vaak zijn gaan verwarren met wat eigenlijk wensen zijn. Hoewel het verschil tussen de ene en de andere slechts een kwestie van grammatica lijkt, heeft het niet vervullen van elk van beide verschillende gevolgen: als een behoefte niet bevredigd wordt, vervallen we tot wanhoop, terwijl als een verlangen verhinderd wordt, de emotie gemakkelijker te beheersen is (ergernis, bijvoorbeeld).
De meest fundamentele menselijke behoeften zijn de fysiologische en die welke ons veiligheid verschaffen, aangezien beide essentieel zijn om te overleven. Vanuit dit punt kunnen wij die van verwantschap vinden, waardoor wij banden aangaan met mensen die ons in staat stellen een sociale ruimte voor ontwikkeling te vinden. Tenslotte, helemaal bovenaan de piramide die Maslow zelf bedacht, vinden we die welke uniek zijn voor onze soort: bevrediging en zelfontplooiing (beide gekoppeld aan een adequaat levensplan).
Het opsporen van behoeften impliceert het herkennen van wat werkelijk peremptoir is om een van deze dimensies te bevredigen, anders zou het slechts een verlangen zijn. Het vermogen om onderscheid te maken tussen de twee is essentieel, omdat het voorkomt dat we illusoire doelen in ons leven introduceren die te veel tijd in beslag nemen en geen voldoening geven.
Wat zijn mijn doelen?
Een doel is een doel dat we persoonlijk belangrijk vinden, gebaseerd op de huidige situatie en de waargenomen behoeften. Het komt vaak voor dat de doelstellingen niet nauwkeurig zijn omschreven, zodat wenselijke resultaten worden geprojecteerd, maar de acties die de verwezenlijking ervan zullen vergemakkelijken (of de aan te reiken instrumenten) onbekend zijn. Duidelijk vaststellen wat we willen bereiken is de eerste stap om daarnaar te handelen.
Een ander probleem dat we kunnen tegenkomen is de constructie van te grote doelstellingen, die te veel tijd of inspanning zullen vergen, waardoor we een groot risico lopen om op te geven in onze poging ze te bereiken. Het meest effectief in deze gevallen is het doel op te delen in stappen die op korte termijn haalbaar zijn, zodat elke vooruitgang ons dichter bij het uiteindelijke doel brengt, en zodat periodieke bekrachtiging wordt verkregen en het gevoel van self-efficacy (het geloof dat ik in staat ben het te bereiken) wordt vergroot.
Wat zijn mijn waarden?
Waarden zijn de standpunten die een persoon inneemt over belangrijke aspecten van zijn leven, en waarvan het gewicht veel groter is dan dat wat kan worden toegeschreven aan mening. Waarden zijn verweven in veel gebieden van het dagelijks leven, en zijn een van de meest fundamentele redenen waarom mensen een solide en duurzame verbintenis aangaan. Zo zal een analyse van onze diepste overtuigingen ons in staat stellen een levensplan uit te stippelen dat daarmee in overeenstemming is, wat een gevoel van congruentie teweegbrengt.
Wanneer mensen iets doen dat tegen hun waarden ingaat, treedt cognitieve dissonantie op: een moeilijke confrontatie tussen wat we denken dat juist is en de manier waarop we handelen, wat kan leiden tot schuldgevoelens en leed. Het is niet ongewoon dat mensen die in strijd met hun waarden handelen, zich daar heel slecht over voelen, met als gevolg een gevoel van verlies op middellange en lange termijn.
Dit is vaak het gevolg van het aannemen van waarden die niet echt de onze zijn, noch als zodanig worden ervaren, maar door anderen zijn opgelegd in de loop van onze individuele ontwikkeling. In dit geval is het mogelijk dat de richting van ons leven beantwoordt aan de eisen van de sociale omgeving, terwijl die van onszelf pijnlijk worden overschaduwd. Het is niet gemakkelijk deze omstandigheid, die vaak als een soort existentiële leegte wordt ervaren, op te sporen.
Hoe nu verder?
Wanneer alle voorgaande stappen zijn opgehelderd, zijn wij beter in staat een geschikt levensplan op te stellen, dat de volgende fundamentele kenmerken moet hebben: het moet de huidige stand van zaken respecteren, aan onze werkelijke behoeften beantwoorden, uit haalbare prestaties bestaan en met onze waarden overeenstemmen. Met dit alles zullen we niet alleen klaar zijn om het te ontwerpen, maar ook om het in daden om te zetten.
Elk levensplan bestaat uit kleine dingen, waarvan het cumulatieve effect het op het pad zet naar de grote daden die als een aflosbare belofte aan de horizon opdoemen. Het is belangrijk vol te houden in onze inspanningen en flexibel te zijn ten opzichte van veranderingen die zich voordoen, want een project van deze omvang is onderhevig aan de evoluerende behoeften van elke fase van de levenscyclus.
Ten slotte is het ook belangrijk om te leren op te geven. Het leven is onderhevig aan ontmoetingen, her-ontmoetingen en verliezen; en al deze moeten geïntegreerd worden in het pentagram waarop het loopt. Afstand doen van wat ons kwetst, of wat ons verhindert om vooruit te komen, kan even moeilijk zijn als vinden wat ons gelukkig maakt.