Jicht is een vorm van artritis die wordt veroorzaakt door een ophoping van urinezuur in het lichaam. Normaal gesproken wordt urinezuur door de nieren verwerkt en via de urine uitgescheiden. Bij de meeste mensen met jicht scheiden de nieren het urinezuur niet voldoende uit, terwijl bij een minderheid van de mensen met jicht te veel urinezuur wordt geproduceerd. Chronisch hoge urinezuurniveaus in het bloed vormen kristallen, die zich afzetten in de gewrichten en soms ook in de pezen en de huid. Deze afzettingen kunnen pijn – vaak hevige pijn – en zwelling in het (de) getroffen gebied(en) veroorzaken.
Jicht treft ongeveer 1 op de 30 mensen – tot negen keer vaker bij mannen dan bij vrouwen. Jicht kan op elke leeftijd optreden, maar meestal treffen mannen jicht na hun veertigste en vrouwen na de menopauze.
Een aantal verschillende groepen mensen loopt een hoger risico om jicht te krijgen. Een familiegeschiedenis van jicht verhoogt de kans op het ontwikkelen van jicht, evenals bepaalde medische aandoeningen zoals hoge bloeddruk, diabetes en aderverkalking (vernauwing van de slagaders).
Lifestylefactoren zoals alcoholgebruik-meer dan één drankje per dag voor vrouwen en twee voor mannen (bier is bijzonder slecht) en overmatige consumptie van bepaalde soorten voedsel worden verondersteld het risico op jicht te verhogen. Voedingsmiddelen waarvan men denkt dat ze het risico op jicht verhogen zijn: overmatig rood vlees, orgaanvlees – bijvoorbeeld lever, nieren, hersenen – en schaaldieren.
Diagnose van jicht
Ontstaan van jicht gaat over het algemeen snel en ernstig. Vaak zijn de eerste tekenen van jicht:
- Intense pijn, meestal in één gewricht. Meestal treedt jichtpijn op in de grote teen. Andere gewrichten die soms aanvankelijk door jicht worden aangetast, zijn de voeten, enkels, knieën, handen en polsen.
- Zwellingen, warmte en roodheid in het (de) aangetaste gewricht(en).
- Koorts, in ernstige gevallen.
Jichtpijn treedt vaak ’s nachts voor het eerst op. Een patiënt kan gezond naar bed gaan en ’s nachts worden gewekt door de hevige pijn die gepaard gaat met een acute jichtaanval. De pijn kan zo hevig zijn dat zelfs het gewicht van een deken op het aangedane gebied ondraaglijk aanvoelt.
Jicht heeft in het begin meestal slechts invloed op één gewricht tegelijk, in tegenstelling tot andere vormen van artritis zoals reumatoïde artritis, waarbij vaak meerdere gewrichten tegelijk worden aangedaan.
Dokters kunnen de diagnose jicht tentatief stellen op basis van de beschrijving door een patiënt van het begin van de ziekte en de gewaarwording van pijn en zwelling, gecombineerd met een lichamelijk onderzoek van het aangetaste gewricht.
De meest betrouwbare methode om de diagnose jicht te bevestigen is een test genaamd arthrocentesis, of gezamenlijke aspiratie. Onder plaatselijke verdoving wordt met een naald een kleine hoeveelheid gewrichtsvocht verwijderd. Het vocht wordt vervolgens geanalyseerd op urinezuurkristallen. Er kan ook bloedonderzoek worden gedaan om te controleren of het urinezuurgehalte in het bloed hoog is, maar dit is over het algemeen minder betrouwbaar dan een artrocentese.
Behandeling van jicht
Als een arts eenmaal jicht heeft vastgesteld, zijn er verschillende eenvoudige, effectieve methoden om de symptomen te helpen beheersen. Hoewel er geen genezing voor jicht bekend is, zijn mensen met de ziekte meestal in staat hun symptomen te beheersen, of opflakkeringen van de ziekteactiviteit helemaal te vermijden, met veranderingen in levensstijl en medicijnen.
Er zijn een aantal strategieën om acute aanvallen van jicht te voorkomen. Deze omvatten dieet, veranderingen in levensstijl, en medicijnen.
Enkele eenvoudige veranderingen in het dieet kunnen helpen om het urinezuurgehalte in het lichaam te verlagen. Mensen met jicht moeten voedingsmiddelen vermijden die rijk zijn aan purine – een chemische stof die in het lichaam wordt omgezet in urinezuur. Deze voedingsmiddelen omvatten rood vlees en zeevruchten in het algemeen, en vooral orgaanvlees, zoals lever, nieren en hersenen, evenals schaaldieren.
Alcoholgebruik, vooral bier en sterke drank, wordt in verband gebracht met een verhoogde ziekteactiviteit. Als u jicht hebt, moet u uw gewoonten op het gebied van alcoholconsumptie openhartig en eerlijk met uw arts bespreken. Matige hoeveelheden wijn zullen waarschijnlijk geen negatieve invloed hebben.
In verband hiermee is het zeer belangrijk voor mensen die jicht hebben om te voorkomen dat ze uitgedroogd raken – bijvoorbeeld door alcoholgebruik, warm weer of reizen. Mensen met jicht moeten ervoor zorgen dat ze voldoende water drinken.
Gezonde handhaving van het lichaamsgewicht is een ander vitaal belangrijk onderdeel van een goed afgerond behandelplan voor jicht. Bij mensen met overgewicht kan gewichtsvermindering helpen om het risico van terugkerende jichtaanvallen te beperken. Daarom moeten mensen met jicht en overgewicht een gewichtsreductieplan volgen, met een gezond dieet met minder calorieën en aërobe lichaamsbeweging. Voor enkele suggesties over gewichtsverlies, zie het artikel “Gewichtsverlies en artritis” in het decembernummer 2006 van JointHealth™ monthly.
Er zijn verschillende hoofdtypen medicijnen die worden gebruikt bij de behandeling en beheersing van jicht. Deze omvatten pijnstillers, medicijnen om ontstekingen te verminderen, en medicijnen die tussen opflakkeringen van de ziekteactiviteit worden gebruikt om toekomstige aanvallen te voorkomen. Het is belangrijk op te merken dat mensen met jicht kan worden afgeraden om geneesmiddelen te gebruiken die acetylsalicylzuur (ASA, Aspirin®) bevatten, omdat deze de uitscheiding van urinezuur door de nieren kunnen verminderen of verhinderen. Als ASA om andere medische redenen nodig is, kan het natuurlijk wel worden gebruikt. Andere medicijnen die jicht meestal verergeren zijn bepaalde waterpillen of diuretica (thiazidediuretica).
Tijdens een jichtaanval vinden sommige mensen het nuttig om het aangetaste gewricht te laten rusten en hoog te leggen. Ook kan ijs worden gebruikt om pijn en ontsteking te verminderen.
Over het algemeen worden niet-steroïde ontstekingsremmende medicijnen (NSAID’s) gebruikt om jicht te behandelen. Dit zijn krachtige medicijnen die gewrichtsontsteking en pijn kunnen verminderen, maar gewrichtsschade niet voorkomen. Het is belangrijk op te merken dat NSAID’s zelden ernstige cardiovasculaire, nier- of gastro-intestinale bijwerkingen kunnen hebben, zoals maagzweren; om deze reden is het van vitaal belang om met uw arts te overleggen voordat u een NSAID toevoegt aan een behandelplan voor jicht.
Voorbeelden van NSAID’s die zonder recept verkrijgbaar zijn, zijn onder meer ibuprofen (Motrin® of Advil®). Voor sommige krachtigere NSAID’s is een recept nodig. Hiertoe behoort naproxen (Naprosyn®). Een van de krachtigste NSAID’s voor jicht is indomethacine (Indocid).
Cox-2-remmers zijn een nieuwere klasse NSAID’s, die ontstekingsremmend werken, maar niet hetzelfde risico op maag- en darmbijwerkingen hebben. Celecoxib (Celebrex) is een voorbeeld van een cox-2-remmer. Het is belangrijk op te merken dat cox-2 remmers weliswaar minder gastro-intestinale bijwerkingen veroorzaken, maar dat uit onderzoek is gebleken dat ze hetzelfde of een hoger risico op cardiovasculaire (hart) bijwerkingen hebben in vergelijking met traditionele NSAID’s. Celecoxib is “off-label” gebruikt voor jicht.
Corticosteroïden, zoals prednison, kunnen worden gebruikt om jicht te behandelen, maar mogen alleen op korte termijn worden gebruikt, vanwege het risico op bijwerkingen. Een corticosteroïdeninjectie of ‘cortisone’-injectie is vaak een veiliger manier om jicht in één gewricht te behandelen.
Colchicine is een medicijn dat al duizenden jaren wordt gebruikt. Het kan de ontsteking tijdens een jichtaanval verminderen, maar de meest voorkomende bijwerking is diarree.
Nadat een eerste aanval is afgenomen, zijn er verschillende soorten medicijnen die werken om het urinezuurgehalte in het lichaam te verlagen, jichtaanvallen te voorkomen, en gewrichtsschade op de lange termijn door jicht te voorkomen. Deze medicijnen werken ofwel door de uitscheiding van urinezuur in de urine te verhogen, of door de productie van urinezuur te voorkomen. Het gaat onder meer om probenecid (Benemid®), sulfinpyrazone (Anturane®) en allopurinol (Zyloprim®). Allopurinol is het meest gebruikte geneesmiddel om jichtaanvallen te voorkomen. Het is belangrijk op te merken dat deze groep geneesmiddelen bijna altijd pas wordt gebruikt nadat een acute jichtaanval voorbij is-om redenen die nog niet volledig worden begrepen, kunnen deze geneesmiddelen de ontsteking juist verergeren wanneer ze tijdens een acute jichtaanval worden ingenomen.