Milieubeleid combineert gewoonlijk de identificatie van een doel met een aantal middelen om dat doel te bereiken. In dit hoofdstuk wordt uitsluitend ingegaan op de tweede component, de middelen – de “instrumenten” – van het milieubeleid, en met name op de ervaringen die in de wereld zijn opgedaan met het betrekkelijk nieuwe type van economische stimuleringsinstrumenten of marktgerichte beleidsinstrumenten. Ik definieer deze instrumenten in ruime zin en beschouw ze in vier categorieën: heffingssystemen; verhandelbare vergunningen; verlaging van marktfricties; en verlaging van overheidssubsidies. Binnen de heffingenstelsels denk ik aan afvalwaterheffingen, statiegeldsystemen, gebruikersheffingen, belastingen op verzekeringspremies, omzetbelastingen, administratieve heffingen en belastingdifferentiatie. Binnen de systemen van verhandelbare vergunningen komen zowel kredietprogramma’s als “cap-and-trade”-systemen aan bod. Onder de rubriek vermindering van marktfricties onderzoek ik marktcreatie, aansprakelijkheidsregels en informatieprogramma’s. Ten slotte bespreek ik onder het kopje vermindering van overheidssubsidies een aantal specifieke voorbeelden uit de hele wereld. Door marktconforme instrumenten breed te definiëren, heb ik een groot net gespannen voor dit overzicht van toepassingen. Als gevolg daarvan is het een uitgebreid overzicht. Dit mag echter niet de indruk wekken dat marktconforme instrumenten de conventionele “command-and-control”-aanpak van milieubescherming hebben vervangen of daar ook maar in de buurt van komen. Zelfs waar deze benaderingen in hun zuiverste vorm en met enig succes zijn toegepast, zoals in het geval van de systemen van verhandelbare vergunningen in de Verenigde Staten, hebben zij niet altijd het gewenste resultaat opgeleverd. In het laatste deel van het hoofdstuk stel ik de vraag welke lessen uit onze ervaringen kunnen worden getrokken. In het bijzonder ga ik in op normatieve lessen voor ontwerp en uitvoering, analyse van toekomstige en goedgekeurde systemen, en identificatie van nieuwe toepassingen.