Hier is waarom vulkanen zo gevaarlijk zijn | Earth

By Brittany Brand, Boise State University

Volkanen zijn mooi en ontzagwekkend, maar de voortdurende uitbarsting van Kilauea op het Grote Eiland van Hawaï laat zien hoe gevaarlijk deze gebeurtenissen kunnen zijn. Tot dusver heeft deze gebeurtenis tientallen huizen verwoest en honderden mensen op de vlucht gejaagd, maar er zijn nog geen doden of zwaargewonden gemeld. Andere vulkaanuitbarstingen hebben dodelijker gevolgen gehad.

Als vulkaanwetenschapper ben ik me er zeer van bewust hoe dodelijk vulkaanuitbarstingen kunnen zijn, zelfs de “niet-explosieve” soort die we nu in Hawaii zien. Sinds 1500 na Christus hebben vulkaanuitbarstingen aan meer dan 278.000 mensen het leven gekost.

Heden ten dage zijn er 1.508 actieve vulkanen in de wereld. Elk jaar barsten er zo’n 50 tot 60 uit. Ongeveer 800 miljoen mensen leven in vulkanische risicogebieden. Vulkanologen bestuderen en volgen vulkanen om toekomstige uitbarstingen te kunnen voorspellen en te bepalen hoe groot de schade zou kunnen zijn.

Wanneer bergen uitbarsten

Vulkaanuitbarstingen kunnen grofweg in twee soorten worden verdeeld: explosieve en niet-explosieve. Explosieve uitbarstingen doen zich voor wanneer magma, dat is gesmolten gesteente in de grond, gas bevat. Deze uitbarstingen zijn zo energiek dat het magma wordt verpulverd tot kleine rotsdeeltjes, vulkanische as genoemd.

Explosieve uitbarstingen zijn verantwoordelijk voor het grootste aantal doden als gevolg van vulkaanuitbarstingen. Deze gebeurtenissen kunnen vulkanische as verspreiden over honderden kilometers van de vulkaan, met miljarden dollars aan verstoring van het luchtverkeer, verontreiniging van de watervoorziening en schade aan elektriciteitsleidingen, constructies en machines tot gevolg. Krakatoa in de Stille Oceaan (1883) en Mount St. Helens in de staat Washington (1980) zijn voorbeelden van explosieve uitbarstingen.

Het gevaarlijkste van deze gebeurtenissen zijn vulkanische asstromen – snelle, grondverzwarende lawines van verzengend heet gas, as en gesteente die alles op hun weg vernietigen. Asstromen die tijdens de uitbarsting van de Vesuvius in Italië in 79 na Christus ontstonden, bedolven de steden Herculaneum en Pompeii. In 1902 doodden asstromen van de uitbarsting van Mount Pelée op het Caribische eiland Martinique meer dan 29.000 mensen.

Lava stromen en fonteinen

Niet-explosieve uitbarstingen komen voor wanneer er weinig tot geen gas in het magma aanwezig is. Deze gebeurtenissen veroorzaken kleine vuurfonteinen en lavastromen, zoals die welke momenteel uitbarsten bij Kilauea.

Niet-explosieve uitbarstingen zijn over het algemeen minder dodelijk dan explosieve uitbarstingen, maar kunnen nog steeds grote ontwrichting en vernietiging veroorzaken. Uitbarstingen op Hawaiiaanse vulkanen kunnen zich voordoen op de top of langs de flanken. Nieuwe uitbarstingen beginnen meestal met het openen van een fissuur, of lange scheur, die gesmolten lava in de lucht spuwt en soms lavastromen vormt.

Zoals blijkt uit berichten uit Hawaii, heeft lava de neiging vrij langzaam te stromen. Een lavastroom is gemakkelijk te ontlopen, maar onmogelijk te stoppen of om te leiden. Mensen kunnen ontsnappen, maar huizen en eigendommen zijn kwetsbaar.

Lava stromen en fonteinen verbruiken huizen en eigendommen in Leilani Estates op het eiland Hawaii.

Zowel bij explosieve als niet-explosieve uitbarstingen komen vulkanische gassen vrij, die een gevaarlijk mengsel vormen dat vulkanische mist, of VOG, wordt genoemd. VOG bevat aërosolen – fijne deeltjes die ontstaan wanneer zwaveldioxide reageert met vocht in de lucht. Het kan gezondheidsproblemen veroorzaken, gewassen beschadigen, en watervoorraden vervuilen.

Deze deeltjes hebben wereldwijde gevolgen wanneer uitbarstingen ze in de stratosfeer uitstoten, waar ze zonlicht tegenhouden en het klimaat op aarde afkoelen. Dit effect kan leiden tot grootschalige misoogsten en hongersnood en is verantwoordelijk voor veel historische vulkanische sterfgevallen. De explosieve uitbarsting van Tambora in Indonesië in 1815 veroorzaakte bijvoorbeeld 92.000 hongerdoden.

Vulkanen met sneeuwkappen, zoals die in de Cascades en Alaska, kunnen modderstromen, of lahars, produceren. Deze gevaren ontstaan wanneer ijs en sneeuw tijdens een uitbarsting smelten, of wanneer as door zware regenval van het oppervlak wordt weggespoeld.

Slibstromen hebben een enorme energie en kunnen met een snelheid van wel 60 mijl per uur door rivierdalen stromen. Ze kunnen bruggen, constructies en alles op hun weg vernietigen. Bij een modderstroom als gevolg van de uitbarsting van de Nevado del Ruiz in Colombia in 1985 kwamen 25.000 mensen om het leven.

Voorbereid zijn op de volgende uitbarsting

Door vroegere en huidige uitbarstingen te bestuderen, verfijnen vulkanologen voortdurend ons vermogen om de gevaren en risico’s van vulkanische activiteit te voorspellen en te beperken. Maar ook mensen die binnen het bereik van vulkanische gevaren leven, kunnen hun risico’s tot een minimum beperken.

Alle bewoners van deze gebieden moeten een huishoudelijk plan ontwikkelen voor evacuatie of schuilen en noodpakketten samenstellen met eerstehulpvoorraden, essentiële medicijnen, voedsel en water. Gebeurtenissen zoals de uitbarsting van de Kilauea herinneren ons eraan dat voorbereiding voorafgaand aan natuurrampen gemeenschappen veerkrachtiger kunnen maken wanneer deze gebeurtenissen toeslaan.

Brittany Brand, assistent-professor Geowetenschappen, Boise State University

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op The Conversation. Lees het originele artikel.

Bodemlijn: Lava, asstromen, modderstromen en nare gassen zijn goede redenen om vulkanen te respecteren.