DURHAM, N.C. — Als het op vrijen aankomt in de dierenwereld, is toevallige seks gebruikelijk bij chimpansees. Bij onze naaste verwanten paren zowel mannetjes als vrouwtjes met meerdere partners. Maar bij het nemen van de sprong in het ouderschap, zijn ze selectiever dan het lijkt.
Een studie die online verschijnt op 11 januari in het tijdschrift Royal Society Open Science onthult dat chimpansees meer kans hebben om zich voort te planten met partners waarvan de genetische samenstelling het meest verschilt van die van henzelf.
Veel dieren vermijden voortplanting met ouders, broers en zussen en andere naaste verwanten, zei eerste auteur Kara Walker, een postdoctoraal medewerker in de evolutionaire antropologie aan de Duke University. Maar chimpansees zijn ongebruikelijk in die zin dat ze zelfs onder niet-familieleden en virtuele vreemden genetisch vergelijkbare partners kunnen onderscheiden van meer verre.
De onderzoekers weten nog niet precies hoe ze discrimineren, maar het zou een beste gok kunnen zijn op basis van uiterlijk, geur of geluid, zei senior auteur Anne Pusey, hoogleraar evolutionaire antropologie aan Duke.
Onderzoekers namen DNA-monsters van de uitwerpselen van ongeveer 150 volwassen chimpansees in Gombe National Park, Tanzania, en analyseerden acht tot 11 variabele plaatsen in het genoom. Aan de hand hiervan konden zij de genetische overeenkomst schatten tussen elk mogelijk man-vrouwpaar.
Bij chimpansees, evenals bij andere dieren, leiden slechts enkele seksuele ontmoetingen tot nakomelingen. Toen de onderzoekers paren vergeleken die baby’s produceerden met paren die dat niet deden, ontdekten ze dat vrouwtjes verwekt werden met vaders die minder op hen leken dan het gemiddelde mannetje.
Chimpansees zijn op de een of andere manier in staat om gradaties van genetische gelijkenis te onderscheiden tussen onbekende partners die vele stappen van hen verwijderd zijn in hun stamboom, zo blijkt uit de studie.
In Gombe National Park blijven sommige vrouwtjes levenslang in dezelfde groep, maar de meeste trekken weg als ze de puberleeftijd bereiken, hun vaders en broers achterlatend om zich in een nieuwe groep voort te planten. Deze immigrantenvrouwtjes, die weinig of geen mannelijke verwanten in hun gemeenschap hebben, vertoonden een nog sterkere voorkeur voor genetisch ongelijksoortige partners dan de inheemse vrouwtjes deden.
Deel van wat hun partnerkeuze drijft, zeggen de onderzoekers, is inteeltdepressie, dat is wanneer nakomelingen dezelfde schadelijke versie van een gen van beide ouders erven en genetische kwetsbaarheden die normaal worden gemaskeerd actief worden.
Inteelt tussen ouders en nakomelingen of tussen broers en zussen is zeldzaam bij chimpansees, maar studies suggereren dat wanneer het voorkomt, de baby’s die daaruit voortvloeien minder kans hebben om te overleven tot volwassenheid dan hun outbred tegenhangers.
In tegenstelling tot mensen kunnen chimpansees geen genetische tests ondergaan om hen te helpen hun perfecte match te vinden.
Nu proberen de onderzoekers uit te vinden hoe chimpansees partners herkennen en bevoordelen wier DNA meer verschilt van het hunne, zelfs onder onbekende partners. De dieren doen meer dan alleen maar partners vermijden waarmee ze zijn opgegroeid en waarmee ze dus waarschijnlijk verwant zijn, zo blijkt uit de studie.
Naast de middelen die ze gebruiken om verwantschap te onderscheiden, zouden ze ook kunnen vertrouwen op timing, door kieskeuriger te zijn over hun seksuele partners tijdens het deel van de cyclus van een vrouwtje wanneer ze de meeste kans heeft om zwanger te worden. Processen die plaatsvinden na de paring kunnen ook een rol spelen, zoals een vrouwtje dat onbewust het sperma van sommige mannetjes verkiest boven dat van andere, of dat invloed heeft op de innesteling van de bevruchte eicel of het lot van het embryo, zei Walker.
Dit onderzoek werd ondersteund door het Jane Goodall Institute, de National Science Foundation (DBS-9021946, SBR-9319909, BCS-0452315, IOS-LTREB-1052693 en DGE-1106401) en de National Institutes of Health (R01 AI 058715, R01 AI 120810, P30 AI 045008 en R00 HD 057992).
CITATIE: “Chimpansees fokken met genetisch ongelijksoortige partners,” Kara Walker, Rebecca Rudicell, Yingying Li, Beatrice Hahn, Emily Wroblewski en Anne Pusey. Royal Society Open Science, 11 jan. 2017. http://dx.doi.org/10.1098/rsos.160422