Wat is een echoist?
Echoïsme kan het gemakkelijkst worden gedefinieerd als iemand die geneigd is om relaties aan te gaan met narcisten, hetzij in externe relaties of intern als iemand die moeite heeft om als persoon op zichzelf te bestaan. In zijn meest goedaardige vorm kan het leiden tot trekken van onderdanigheid, mensen te behagen, en niet uitspreken van de eigen gedachten en wensen. In zijn meest extreme vorm kan het een pathologie beschrijven – een die resulteert in een manier van leven waarin het individu afziet van zijn stem, zijn bestaan, en zijn agency, en het kan leiden tot volledige isolatie van anderen. De term narcisme vindt zijn oorsprong in psychoanalytisch onderzoek naar individuen die zich voordoen als het personage Narcissus (die verliefd wordt op zijn spiegelbeeld) uit Ovidius’ versie van de mythe van Echo en Narcissus. Echoïsten lijken meer op het minder bekende en vaak tot zwijgen gebrachte en gemarginaliseerde personage Echo, die een vloek over zich heen krijgt waarin ze het vermogen verliest om haar gedachten uit te spreken en alleen die van Narcissus kan herhalen, het schepsel op wie ze voorbestemd is verliefd te worden en dat nooit van haar kan houden.
Hoe kan iemand herkennen of hij/zij een echoïst is?
Er zijn op dit moment geen officiële diagnostische criteria voor echo-isme, maar men kan geattendeerd worden op echo-isme bij zichzelf of anderen wanneer men een combinatie van enkele van de volgende kenmerken waarneemt;
- herhaalde relaties met narcistische partners of vrienden
- een onvermogen om een schadelijke relatie met een narcistische ander te verlaten of een onvermogen om grenzen te stellen
- een angst om hardop zijn gedachten of meningen te spreken
- zichzelf vervolgen en schaamte voelen omdat men zich hardop heeft uitgesproken
- de behoefte om goedkeuring te zoeken en te doen wat anderen denken in plaats van te doen wat goed voelt; dit kan ook resulteren in het niet weten wat goed voelt
- het ervaren van enig plezier, troost, of vertrouwdheid in het lijden door toedoen van een narcist
- een verlammende angst om anderen van streek te maken door de aandacht te vestigen op hun onredelijke eisen of gedrag
- defensief of ontwijkend gedrag als gevolg van het hebben van een narcistische ouder die de echoist altijd het gevoel heeft gegeven dat ze op eierschalen moet lopen om geen reactie of aanval uit te lokken
- niet in staat zijn om in een groep te spreken
- een gevoel vanom gemist te worden,
- zelfvervolging en voortdurende zelfkritiek
- iemand die geïsoleerd is van anderen en een gebrek heeft aan voedende relaties waarin ruimte is om te groeien, zich te ontwikkelen en agentschap en verantwoordelijkheid te delen
- iemand die wrede of sadistische acties lijkt uit te voeren naar de wil van een ander zonder verantwoordelijkheidsgevoel (een handlanger door wie kwaad en terreur wordt uitgeoefend). Zo iemand zou kunnen zeggen: “Ik deed het omdat X het me opdroeg…”
Weten we wat bepaalt of we echo-ist worden of niet? Is het nature of nurture?
Omdat het identificeren van echo-isme als een echt probleem zo recent en nieuw is, moet er nog veel onderzoek worden gedaan naar causaliteit. In dit stadium speelt opvoeding zeker een rol bij de ontwikkeling van een eigen stem door het individu. Als het individu het kind is van een narcistische ouder die zijn eigen wil opdringt aan de zich ontwikkelende identiteit van het kind, zal het moeilijk zijn voor dat kind om te luisteren naar of kennis te nemen van zijn gedachten en wensen. Deze zelfde ervaring kan resulteren in een narcist die de wens van de ouder overneemt om een “speciaal” kind voort te brengen door hetzelfde gedrag als de ouder te herhalen en te geloven dat hijzelf speciaal of belangrijker is dan anderen. Het is in dit stadium onduidelijk of er iets aangeboren is dat van invloed is op de vraag of een dergelijk kind narcisme of echoïsme zal gaan vertonen. Vaak is het wel zo dat broers en zussen van dezelfde ouders vergelijkbare rollen kunnen aannemen en de relatie tussen een narcistische partner en iemand die dat mogelijk maakt door echoistisch te zijn, kunnen emuleren.
Cultuur en sekse – zijn er meer echoisten in bepaalde groepen?
Opnieuw is veel meer onderzoek nodig naar zowel sekse als bepalende culturele factoren. Er zijn inderdaad meer vrouwen die zich in therapie presenteren als echovaardig, en dit kan heel goed een gevolg zijn van patriarchale dominantie en erfgoed. Er kunnen andere factoren zijn die verklaren waarom mannen minder snel therapie zoeken voor echovorming, zoals schaamte om zich zwak of ‘niet-mannelijk’ te voelen. In culturen waar minder nadruk ligt op gezamenlijk ouderschap, of waar geslacht en status sterk bepalende factoren zijn in machtsverhoudingen, kunnen echisme en narcisme minder zichtbaar zijn en worden afgedaan als ‘de natuurlijke gang van zaken’. Er zijn ook culturen waarin het gepast wordt geacht om in stilte te lijden, of waarin het zoeken van hulp wordt afgekeurd. Echoïsme kan ook een manier zijn om hersenspoeling te begrijpen en inzicht te bieden in de wereldpolitiek of zelfs in situaties waarin individuen namens een machtig individu of een machtige organisatie schade berokkenen of terreurdaden plegen waarbij zij zichzelf en anderen in gevaar brengen. Meer onderzoek op deze gebieden is van vitaal belang.
Zijn er tegenwoordig meer echoisten dan vroeger?
Het is onmogelijk te zeggen, omdat echoisten tot voor kort onzichtbaar of ‘ongehoord’ zijn gebleven. Zinnen als ‘medeafhankelijk’ en ‘enabler’ hebben ertoe bijgedragen dat de echoist wordt gemist als een subject op zichzelf, en dat ze de hulp krijgen die ze nodig hebben om hun rol in relatiedynamiek en configuraties in hun interne wereld te begrijpen.
Is echoisme een op zichzelf staand fenomeen?
Sommige deskundigen, waaronder Malkin, beweren dat echo-isme bestaat op een spectrum met narcisme aan de ene kant en echo-isme aan de andere kant, ik ben het hier echter niet mee eens en zie echo-isme als een op zichzelf staand fenomeen dat bestaat als onderdeel van wat ik het echoïstisch narcistisch complex (ENC) noem. Het belangrijkste bewijs is dat waar je echoisme vindt, je narcisme vindt. Mijn werk met echoïstische patiënten gedurende de laatste acht jaar van onderzoek en schrijven van het boek laat zien dat er bijna altijd een narcistische ouder op de achtergrond is en dat echoïsten onbewust narcisten opzoeken, als een herhalingsdwang, en om de pijn te vermijden die ontstaat als ze hun eigen interne en externe relatiepatronen onder ogen moeten zien.
Wat is precies het verband tussen echo-isme en narcisme?
Als we terugkeren naar de mythe, heeft Echo Narcissus nodig om überhaupt te kunnen bestaan, en als hij ophoudt met zich tot haar te verhouden, vervaagt en sterft zij. Als we echoïsme en narcisme los van elkaar zien, kunnen we met beide individuen werken om te kijken wat ze van de ander willen en door middel van therapie toxische relaties aan te pakken en ervan te herstellen. Wanneer er een sterk gevestigde figuur is in de innerlijke wereld van de echist, heeft dit vaak het effect dat hij of zij het zwijgen wordt opgelegd en dat hij of zij geen relatie meer kan hebben met anderen, inclusief een therapeut. Net als de vloek die in de mythe op Echo rust, is het onvermogen om te spreken om de aandacht te vestigen op haar benarde situatie, en om zichzelf te laten horen, het lot van de tot zwijgen gebrachte echolist.
Andere critici zeggen dat zogenaamde echolisten gewoon passieve, verlegen, of onzekere mensen zijn. Het onderscheid tussen echoisten en passieve/verlegen of depressieve personen heeft specifiek te maken met relateren. Hoewel verschillende oorzaken kunnen resulteren in vergelijkbare manifestaties of ‘symptomen’, als het individu een geschiedenis van relaties met narcisten heeft, wijst dit op een echoïstisch individu. Het therapeutische werk om dit te begrijpen en een nieuw en ander type relatie met de patiënt te vormen, vereist erkenning van echovorming als onderscheiden van andere depressieve manifestaties.
Wat zijn de meest nadelige effecten van echovorming? Zijn er voordelen?
Er zijn geen echte voordelen, maar in plaats daarvan zijn er afweermechanismen aanwezig die het echoïstische individu in staat stellen de angst te vermijden die ontstaat bij het nemen van hun vrijheid en verantwoordelijkheid voor agency en voor het beïnvloeden van anderen in de wereld. Echoliefhebbers kunnen ook enige opluchting voelen doordat ze niet het onderwerp van iemands belangstelling hoeven te zijn – waardoor de narcistische partner de leiding kan nemen, in de schijnwerpers staat en alle beslissingen neemt.
Voorbeeld van een cliënt
In het volgende voorbeeld zien we hoe echoloosheid James beïnvloedt.
James, 26 jaar, student filosofie, was al twee maanden in therapie. Hij vond het moeilijk om contact te maken met de therapeut en aanwezig te blijven tijdens de sessies, tenzij hij het over zijn partner Clare had. Clare was, zei hij, ongelooflijk mooi, en veel slimmer dan hij; ze was verfijnd en besluitvaardig, en als hij zich door haar geliefd voelde was dat het meest verbazingwekkende gevoel in de wereld. Helaas was ze echter vaak niet beschikbaar; dan zei ze dat ze van hem hield en dan – als hij zich opgelucht begon te voelen – zei ze dat ze er niet zeker van was dat dat waar was of dat ze van iemand kon houden.
Hij had een vel papier gevonden waarop zij zijn naam bovenaan had geschreven en een lijst had gemaakt van de dingen die zij positief en negatief aan hem vond. Hij had geprobeerd sommige negatieve dingen te veranderen, maar andere waren onmogelijk te veranderen, zoals haar gevoel dat hij uit een minder welvarende en invloedrijke achtergrond kwam dan zij. Clare maakte beloftes en verbrak ze voortdurend. Als ze samen uitgingen wendde ze haar aandacht van James af en glimlachte en staarde naar andere mannen op een manier die James zich onzeker en ontoereikend liet voelen. Toen hij probeerde haar daarop aan te spreken, werd ze boos en zei dat als hij haar niet leuk vond zoals ze was, hij maar moest vertrekken.
James voelde een groeiende wanhoop. Hij veranderde zijn leven voortdurend om bij Clare te passen en te doen wat zij wilde, en hoewel er momenten van oprecht plezier waren, werden die steeds minder en hij begon het gevoel te krijgen dat een goede dag een dag was waarop ze een aangenaam moment hadden gedeeld, een korte onderbreking in wat voelde als een voortdurende storm. Hij was, zei hij, hongerig naar slechts een hapje genegenheid, en het ontvangen van dit was net genoeg om vast te houden tot de volgende. Hij zei dat zijn energie op was, dat zijn vrienden boos op hem werden omdat hij hen verwaarloosde, en dat hij zich hopeloos voelde.
Wat kunnen mensen die ernstig worden getroffen door hun echo-neigingen doen om ze te matigen, of op zijn minst de effecten ervan te verlichten?
Inzicht en bewustwording zijn de sleutel. Lezen over echo-isme kan helpen echo-isten te oriënteren naar een therapeut die echo-isme begrijpt, en hen te helpen hun echo-istische trekken te herkennen. Echofonisten hebben de neiging over het hoofd gezien te worden en in het verleden zijn ze zelfs voor narcisten aangezien. Een genuanceerde benadering van de behandeling is daarom essentieel. Verwachten dat een echist om een narcistische relatie te verlaten of om nieuwe grenzen te stellen zonder een therapeut of een goed geïnformeerd netwerk van personen (zoals een groep van lotgenoten) kan de echist nog meer geïsoleerd, onondersteund, en zonder de interne kracht en tools om te beheren zonder de narcist. Informatie en de juiste ondersteuning zijn de sleutel.
Hoe kan een echist hun echoistische neigingen in toom houden, of eraan werken in therapie?
Het idee van het in toom houden van neigingen is complex, omdat veel van wat er gebeurt dat de echist gevangen houdt onbewust is en vaak een manier is geworden om in de kindertijd gevestigd te zijn. Tijd doorbrengen met een therapeut en analyseren wat er gebeurt in de individuele geest van elke echist, bewust en onbewust, creëert een mogelijkheid om te zien wat leidt tot het soort denken dat hun echisme bestendigt. In bijna alle hoofden van echisten is er een interne stem die niet alleen kritisch en bestraffend is, maar die ook een autoriteit over het zelf lijkt te zijn. Het doet alsof het een superego (of geweten) is, maar in plaats van te werken om het individu te helpen goede en gezonde beslissingen te nemen, waarschuwt het tegen alles wat groei mogelijk zou kunnen maken of de echist naar gezonde relaties zou kunnen voortstuwen waarin de stem van het individu gevoed en gehoord kan worden. Deze interne stem gedraagt zich als een god en beweert alles te weten en superieur te zijn (want het is een narcistische stem vaak geïnternaliseerd van een narcistische ouder). Als een herstellende echist zich eenmaal bewust is van deze stem en hem kan onderscheiden van haar opkomende stem, kan ze de autoriteit ervan in twijfel trekken en meer beslissingen nemen die in haar belang zijn.
Tot slot…
Er zijn nu veel cursussen die echoïsme opnemen als onderdeel van de training of CPD die therapeuten volgen. Als je denkt dat je een echist bent en op zoek bent naar een therapeut die echisme begrijpt, kun je gerust vragen of hij/zij bekend is met deze term.
Echisten zijn vaak erg creatief en uiten zich gemakkelijker via andere kunstvormen. Als je hardop praten moeilijk vindt, kun je misschien dingen mee naar therapie nemen om je te helpen aspecten van jezelf te communiceren totdat je je zekerder voelt. Dit kunnen schilderijen, gedichten, creatief schrijven, enz. zijn. Nogmaals, het is de moeite waard om dit te bespreken in een eerste contact of een beoordeling met een therapeut.
Als je het gevoel hebt dat je niet de persoon bent met het probleem, of dat je iemands kostbare tijd zou verspillen, of dat je minder belangrijk of waardevol bent dan anderen, en je je zorgen maakt dat wat je te zeggen hebt niet relevant is, dan moet je bijna zeker hulp zoeken en een therapeut vinden die zich inzet om je te helpen; om jezelf en je rollen in relaties te begrijpen. Als je drie of meer van de bovenstaande kenmerken hebt en, vooral, als je in een langdurige of herhaalde relatie met narcisten zit, zou je wel eens een echist kunnen zijn.