Wij leggen uit wat een theocratie is en wie de macht uitoefent in deze regeringsvorm. Ook de oorsprong, kenmerken en voorbeelden.
Wat is een theocratie
Een theocratie is een regeringsvorm waarbij de staatsmacht en de politieke macht worden beheerd door de instellingen van de dominante godsdienst in het land. Dat wil zeggen, zoals de naam zelf al aangeeft (van het Griekse theós, “god”, en kratos, “macht” of “regering”), is het de heerschappij van god of, inderdaad, van zijn veronderstelde vertegenwoordigers op aarde: een priesterlijke kaste of religieuze monarch.
Dit betekent dat in een theocratische samenleving de macht om de samenleving te leiden en te ordenen wordt uitgeoefend door religieuze instellingen, volgens de morele en sociale codes die in hun dogma’s zijn vastgelegd. Er is dus geen scheiding tussen de wetten van de Staat en de wetten van de Kerk, of in ieder geval zeer weinig scheiding.
Vele monarchieën kunnen ook als theocratieën worden beschouwd, in die zin dat hun koningen of keizers regeren krachtens goddelijk recht, dat wil zeggen, omdat God het zo heeft verordend, of dat zij op aarde Zijn wil doen. In dergelijke gevallen is de geestelijkheid ook een zeer invloedrijke sociale actor in de politiek, in zoverre dat het de religieuze autoriteiten zijn die hun koningen kronen.
Zie ook: Monarchie
Karakteristieken van een theocratie
In het algemeen denkt men bij het spreken over een theocratie aan de volgende kenmerken:
- Er is een machtige priesterklasse die de staat direct of indirect controleert en de samenleving een min of meer fundamentalistisch standpunt oplegt over morele, sociale en zelfs politieke en economische zaken.
- Macht wordt uitgeoefend in naam van de goddelijke wil, d.w.z. op Gods bevel, en daarom worden religieuze wetten ook als politieke wetten opgelegd.
- Er is geen scheiding tussen Staat en Religie.
Oorsprong van de theocratie
Vele voorouderlijke dorpen in de oudheid werden geregeerd door sjamanistische heerschappij, d.w.z. zij vertrouwden zozeer op de mystieke kennis van de stampriester, dat hij het was die over het gemeenschappelijk gedrag besliste: welk voedsel men wel en niet mocht eten, wat te doen met buitenstaanders die het dorp binnenkwamen, enz. De vroegste vorm van theocratie in de westerse traditie wordt echter gevonden in de bijbelse Pentateuch, waarin de Levieten (afstammelingen van Levi) een priesterlijke kaste vormden, waarvan het leiderschap dateerde van vóór de opkomst van de koningen van Israël.
Een ander voorbeeld wordt gegeven door de Egyptische farao’s, die zowel koningen als priesters waren, of zelfs goden op zich, en hun macht hing in bepaalde perioden (zoals bij de hervormingen van de Amarnische periode) sterk af van het religieuze.
Voorbeelden van theocratieën
Het is niet moeilijk om voorbeelden van theocratieën in de geschiedenis te vinden: het Sikh-rijk in India, de heerschappij van de Dalai Lama in Tibet tot de Chinese invasie in 1951, of het Ottomaanse kalifaat van 1924.
De ingrijpende culturele veranderingen van de Renaissance en vooral van de latere Verlichting, vestigden de radicale scheiding tussen staat en godsdienst. Vandaag de dag bestaan er echter nog maar weinig gevallen van theocratie, zoals:
- De regering van Vaticaanstad, geleid door de hoogste paus van de Katholieke Kerk, de Paus.
- De revolutionaire Islamitische regering van Iran, vanaf het begin gecontroleerd door de ayatollahs (in het bijzonder de stichter, Ayatollah Khomeini).
- Het de facto kalifaat dat sinds 2014 door de strijdkrachten van de zelfbenoemde Islamitische Staat (ISIS) in het Midden-Oosten is gevestigd, na brute conflicten in de regio.
- De Islamitische Staat Afghanistan, geregeerd door de islamitische wet (sharia) en van 1992 tot 2004 bestuurd door de mujahideen.
Gevolgd door: Absolute monarchie
Referenties:
- “Theocratie” in Wikipedia.
- “Theocratie” in de Diccionario de la lengua de la Real Academia Española.
- “Wat is een theocratie?” (video) in La Contra TV.
- “Theocratie” in Enciclopedia Jurídica.
- “Theocratie (politiek systeem)” in The Encyclopaedia Britannica.