Venezuela heeft al jaren te kampen met voedseltekorten, maar het lijkt alleen maar erger te worden. Mensen nemen hun toevlucht tot de zwarte markt voor voedsel, slaan maaltijden over en snuffelen in afval op zoek naar voedsel. Vorig jaar verloor driekwart van de volwassenen onvrijwillig een gemiddelde van 8,6 kg. De ondervoeding neemt toe en de mensen worden blootgesteld aan dodelijk voedsel. Ten minste 28 mensen zijn gestorven als gevolg van het eten van bittere cassave, die zij verward hadden met de zoete soort.
Cassave, ook bekend als maniok en yuca, is een basisvoedsel voor ongeveer 700 miljoen mensen wereldwijd. De overblijvende plant komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika, maar werd door 17de-eeuwse ontdekkingsreizigers naar Afrika gebracht en later in Azië geïntroduceerd. De plant gedijt goed in een tropisch klimaat. De plant is zeer veerkrachtig, overleeft waar veel andere gewassen mislukken, en vergt minder menselijke investering per calorie dan aardappelen. Het zijn vaak armere gemeenschappen die afhankelijk zijn van cassave om te overleven.
Zowel de bladeren als de knollen van een cassaveplant kunnen worden gebruikt in een breed scala van voedingsmiddelen. De knollen zijn vergelijkbaar met aardappelen en kunnen op vrijwel dezelfde manier worden bereid: gekookt, gebakken of gepureerd. In Venezuela boden McDonald’s-filialen in 2015 cassavefriet aan toen ze niet aan aardappelen konden komen. De knollen kunnen ook worden vermalen tot een meel, dat kan worden gebruikt in gebak en brood. In het westen is cassave het meest bekend in de vorm van tapioca.
Maar dit veelzijdige, veerkrachtige gewas heeft één belangrijk nadeel: rauwe, onbewerkte cassave is een bron van cyanide.
Alle delen van de cassaveplant bevatten cyanogene glycosiden die helpen bij de verdediging tegen ongedierte. De cyanogene glycosiden geven een bittere smaak die gewoonlijk toevallige grazers afschrikt zodra ze de eerste hap hebben genomen. Maar de plant heeft ook een back-up plan om meer vastberaden planteneters tegen te houden. De cyanogene glycosiden kunnen snel worden verwerkt door enzymen in de plant, waarbij dodelijk waterstofcyanide vrijkomt. De enzymen en de glycosiden zijn gescheiden in de plantencellen, maar als het weefsel wordt beschadigd, bijvoorbeeld door een beet, vermengen de twee zich en komt de giftige verbinding snel vrij. Enzymen in de menselijke darm kunnen ook waterstofcyanide vrijmaken uit de cyanogene glycosiden als ze worden ingenomen.
Waterstofcyanide verstoort het fundamentele proces van de ademhaling binnen cellen. Zonder energie sterven cellen snel en massaal af, wat tot verlies van leven leidt. Symptomen zijn braken, misselijkheid, hoofdpijn en stuiptrekkingen. Behandeling is mogelijk, maar moet snel beginnen, voordat onomkeerbare schade is aangericht.
Het lijkt misschien buitengewoon dat zo’n potentieel dodelijke plant het op twee na belangrijkste gewas in de tropen zou worden. De bescherming tegen ongedierte is echter een voordeel bij de teelt van het gewas en het vernuft van de mens maakt het mogelijk de knollen te verwerken om het giftige gehalte tot een veilig niveau terug te brengen. De hoeveelheid cyanogene glycosiden in de knollen varieert sterk naar gelang van de plantensoort (van 50 mg cyanide-equivalent per kg tot 500 mg), en wordt aangegeven door de bitterheid van de knol. Het zijn de zoete variëteiten die gewoonlijk worden gegeten en het zijn deze die men meestal op Venezolaanse markten vindt.
De bittere variëteiten kunnen visueel zeer vergelijkbaar zijn met de zoete, maar vereisen een zorgvuldige verwerking om het meel veilig te maken om te eten. Door de knollen te schillen, te raspen of te malen en ze vervolgens in water te weken, komt de waterstofcyanide vrij en kan het veilig verdampen. De tijd die nodig is voor het weken varieert naar gelang van de plaatselijke temperaturen en de soort cassave die wordt bereid. Zoals in Venezuela is gebleken, kan het bereiden van bittere cassave op de wijze van een zoete variëteit fatale gevolgen hebben.
Mensen hebben wel een zekere natuurlijke afweer tegen de inname van cyaniden. Rhodane-enzymen in de lichaamscellen voegen een zwavelatoom toe aan de cyanide-eenheid, waardoor deze wordt omgezet van het zeer giftige cyanide (CN-) in het veel minder giftige thiocyanaat-ion (SCN-). Normaal gesproken zou een mens 30-35mg waterstofcyanide uit cassave kunnen eten zonder nadelige gevolgen – maar er ontstaan problemen als hij in slechte gezondheid verkeert of als de toevloed van cyanide plotseling groter is dan het ontgiftingssysteem aankan.
Er zijn wetten in Venezuela die de verkoop van bittere cassavewortels voor voedsel verbieden. Maar de wanhoop neemt toe en de zwarte markten groeien, de kans dat het wordt verkocht en gegeten in vergissing met de zoete variant wordt groter. Verwacht wordt dat de moeilijke economie en de voedseltekorten in Venezuela het komende jaar niet zullen verbeteren. De laatste gemelde dodelijke gevallen van cassavevergiftiging deden zich voor in februari 2017. Laten we hopen dat dit de laatste zijn.
{topLeft}}
{{bottomLeft}}
{{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{{/ticker}}
{{heading}}
{{#paragraphs}}
{{.}}
{{/paragraphs}}{highlightedText}}
- Delen op Facebook
- Delen op Twitter
- Delen via E-mail
- Delen op LinkedIn
- Delen op Pinterest
- Delen op WhatsApp
- Delen op Messenger