In haar nieuwste boek gaat Naomi Klein, auteur van de wereldwijde bestsellers The Shock Doctrine en No Logo, in op de oorlog die ons economische model voert tegen het leven op aarde. Sarah Lester vindt dat Klein ons een sprankje hoop geeft dat klimaatrechtvaardigheidsbewegingen en sociale mobilisatie een alternatieve toekomst kunnen bieden.
This Changes Everything: Capitalism vs. The Climate. Naomi Klein. Allen Lane. 2014.
Vind dit boek: 
Naomi Klein presenteert in haar nieuwe boek This Changes Everything een nieuwe manier om naar twee grote problemen te kijken: rampenkapitalisme en klimaatverandering. Volgens Klein is de meerderheid van de bevolking van mening dat klimaatverandering een bedreiging vormt, maar “hebben we niet de dingen gedaan die nodig zijn om de uitstoot te verminderen, omdat die dingen fundamenteel in strijd zijn met het gedereguleerde kapitalisme”, dat de “heersende ideologie” van onze tijd is (p.18). In het hart van het boek stelt Klein de samenleving voor een uitdaging: zijn we op de goede weg, doen we de juiste dingen voor onszelf en voor de toekomst, en is dit het beste wat we kunnen zijn? Ongetwijfeld is haar kernboodschap er een van sociale en ecologische rechtvaardigheid: “the solution to global warming is not to fix the world, but to fix ourselves” (p.279).
Het boek begint met een analyse van de problemen waar we mee te maken hebben: winning van fossiele brandstoffen, ongelijkheid, ontkenners van klimaatverandering en hun sterke banden met conservatisme, onethische handel, en geld. Deze problemen worden echter al snel aangevuld met oplossingen: ideeën van hoop, van wat individuen anders kunnen doen, en suggesties voor radicale sociale oplossingen en publiek eigendom van belangrijke diensten die worden geleverd door de energie-, transport- en watersector. Klein erkent dat het niet de belangrijkste feiten over klimaatwetenschap presenteert, maar zich richt op “de politiek van menselijke macht” en kan worden gelezen als een van de andere uitstekende diatribes van Klein over kapitalisme en de ongecontroleerde macht van de vrije markt. De standpunten uit No Logo en The Shock Doctrine worden verder uitgewerkt, en Klein stelt voor dat we wakker moeten worden voor de rol die hebzucht, “volledig bevrijd door lakse regulering en controle”, speelt in onze samenleving.
Eén ding is duidelijk, Klein heeft de vinger aan de pols van de tijdgeest van het moment: de suggestie in de samenleving dat het kapitalisme onder het huidige systeem misschien niet werkt. Getuige Thomas Piketty’s Capital over de aard van ongelijkheid, de duizenden mensen die eerder dit jaar deelnamen aan de klimaatmarsen, de winst van de Schotse Groene Partij in het Schotse Referendum, en zelfs Russell Brand’s Revolution – klimaatverandering als indicator van onze sociale tekortkomingen is in opkomst. In This Changes Everything doet Klein waar ze goed in is: inspelen, bij gebrek aan een beter woord, op de driften van een sociale beweging. Ze kijkt verder dan groei als onze bepalende factor van sociale kracht. Gaan we een post-groeimoment in? Het recente rapport van de New Climate Economy denkt van niet en doet weinig af aan de huidige homogene opinie die steun geeft aan wat Klein het “fundamentele gebod in het hart van ons economisch model noemt: groeien of sterven” (p.21).
People’s Climate March 2014 NYC. Credit: South Bend Voice CC BY-SA 2.0
Klein’s ideeën met kritiek op de huidige mitigatiestrategieën zijn misschien niet zo nieuw, maar ze worden wel goed gepresenteerd. Haar beschrijving van “handel in vervuiling” (p.218), over het cap and trade economische systeem dat Europa momenteel gebruikt om de uitstoot van de energiesector te reguleren, is uitstekend voor niet-economen. Er zijn verschillende voorbeelden van nieuwe innovatieve manieren om oude problemen te beschrijven: bijvoorbeeld het gebruik van “extractivisme” en “extreme energie” om de mentaliteit te beschrijven waarmee we de natuurlijke hulpbronnen van de planeet benaderen, en de beschrijving van steenkool als een spons die miljoenen jaren lang koolstof vasthoudt. Een bijzonder hoogtepunt is het hoofdstuk over “de oorlog tegen de wetenschap”, waarin de charme van de beweringen van de olie- en gasindustrie dat zij de enige realistische wetenschappelijke optie zijn, terwijl diezelfde industrie het wetenschappelijk onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering en milieuvervuiling aanvalt.
Het boek legt ook de verbanden tussen klimaatverandering, armoede en ontwikkeling. In de tweede helft van het boek wordt veel aandacht besteed aan sociale en milieurechtvaardigheid, en in hoofdstuk drie worden zelfs de controversiële kwesties van de overdracht van rijkdom en herverdelende klimaatfinancieringsmechanismen geschetst. Klein erkent dat we geen genoegen moeten nemen met “een vermoeide oude herlezing van de valse keuze tussen banen en groei” (p.320), maar moeten proberen een positieve manier te vinden om opnieuw te investeren in sociaal rechtvaardig ondernemen. Het bevolkingsprobleem en het probleem van het op de wereld zetten van “superconsumenten” wordt genoemd, zij het niet volledig behandeld. Hoewel dit geen boek is over klimaatrechtvaardigheid voor de ontwikkelingslanden, erkent het wel dat “er eenvoudigweg geen geloofwaardige weg vooruit is die niet inhoudt dat de echte wortels van armoede worden aangepakt” (p.418).
De enige aanzienlijke zwakte van This Changes Everything is het gebrek aan echte informatie over hernieuwbare energie. Terwijl er veel gediscussieerd wordt over geo-engineering en de ongenoegens daarvan, worden bestaande oplossingen uit de sector van de hernieuwbare energiebronnen nauwelijks genoemd. Snelle besprekingen van het gebruik van zonne-energie door de inheemse Amerikaanse gemeenschappen, en de discussie over het herinvesteren van overheidsgeld in hernieuwbare energie, zijn uitzonderingen. Meer positieve voorbeelden van hernieuwbare energiebronnen zouden nuttig zijn voor de lezer, zoals het Climatescope initiatief dat de investeringen in ontwikkelingslanden wil verhogen door informatie te verstrekken over de aantrekkelijkheid van landen voor investeringen in hernieuwbare energie.
Het boek sluit af met een discussie over het verband tussen consumptie en klimaatverandering; waarbij de nadruk wordt gelegd op de stijgende emissies van China als gevolg van hun productie van goederen die door de westerse wereld worden geconsumeerd. Maar ondanks al haar gepraat over “selectieve ontgroening” en het ontmoedigen van “verkwistende consumptie”, slaagt Klein er niet in echt in te gaan op het idee van welvaart zonder groei of zich af te vragen of matiging nog wel deel uitmaakt van de samenleving.
In This Changes Everything presenteert Klein een dystopische status quo van “door klimaatverandering gevoed rampkapitalisme – woekerwinsten vermomd als emissiereductie, geprivatiseerde hypergemilitariseerde grenzen, en heel misschien, geo-engineering met een hoog risico als de zaken uit de hand lopen” (p.155) en suggereert dat “we ons nu allemaal in de opofferingszone bevinden”. Ze laat ons echter achter met een sprankje hoop dat bewegingen voor klimaatrechtvaardigheid en sociale mobilisatie een alternatieve toekomst kunnen bieden: ze stelt het idee voor dat “de waarheid is dat er geen business as usual is” en dat we onze eigen weg naar verandering kunnen bepalen.
Deze recensie verscheen oorspronkelijk op de LSE Review of Books.
Lees eerst ons commentaarbeleid voordat u commentaar geeft.
Note: Dit artikel geeft de standpunten van de auteurs weer, en niet het standpunt van USApp- American Politics and Policy, noch van de London School of Economics.
Verkorte URL voor dit bericht: http://bit.ly/1vvyBZj
—————
Over de auteur
Sarah Lester – UK Department for International Development
Sarah Lester is Regional Climate Change and Energy Adviser bij het UK Department for International Development (DFID). Ze woont en werkt voor DFID in New Delhi, India. Sarah’s onderzoek richt zich op energiebehoeften in ontwikkelingslanden, met een focus op humanitaire hulp voor vluchtelingen en ontheemde bevolkingsgroepen. Voordat Sarah voor DFID werkte, heeft ze eerdere functies bekleed bij het Grantham Institute Imperial College London, het Climate Policy Initiative aan het Duitse Instituut voor Economisch Onderzoek (DIW Berlijn), en de Electricity Policy Research Group aan de Universiteit van Cambridge. Alle blogartikelen zijn op persoonlijke titel geschreven en geven niet de standpunten van de Britse regering weer. Lees meer van Sarah.