28 April 2010
Plutarch over Sparta:
Sparta zette een strikt militaristisch regeringssysteem op waarin elke burger een dienaar van de staat was.
Dit uittreksel beschrijft het Spartaanse systeem dat door wetgever Lycurgus na 650BCE werd opgezet. De beschrijving komt uit de geschriften van Plutarchus (ca. 54-125BCE) in een biografie van Lycurgus.
De Spartanen, bekend als de Lacedemoniërs beheersten de Peloponessos. Zij zouden rond 800 v. Chr. door Lycurgus zijn verwekt en stonden bekend om hun militaristische samenleving. Eerdere verslagen onthullen dat zij niet altijd in zo’n samenleving hadden geleefd, maar kunst, poëzie en muziek hadden voortgebracht en dezelfde richting leken te volgen als de rest van de Griekse beschaving. (Upshur, 2005, p. 111) Als deze vroegere richting van ontwikkeling was voortgezet, zouden zij mogelijk hebben bijgedragen aan enkele van de beroemde namen die door de geschiedenis heen zijn doorgegeven.
In Sparta had het leven maar één doel, het verdedigen van de staat. De ideologie van Sparta was gericht op de staat. Hun leven was bedoeld om de staat te dienen vanaf hun geboorte tot hun zestigste. Spartanen leefden en stierven voor de staat. De combinatie van deze ideologie, de opvoeding van de Spartaanse burgers, en de gedisciplineerde handhaving van een staand leger gaf de Spartanen de stabiliteit die zo dramatisch bedreigd was in de opstand van Messene.
Volgens de getuigenis in de biografie van Lycurgus door Plutarch kan men stellen dat de juiste opvoeding van de jeugd van het grootste belang is. Lycurgus was van mening dat, als elke burger vanaf zijn geboorte werd opgeleid om als soldaat te vechten en stand te houden, Sparta een leger zou hebben dat geen andere mogendheid zou kunnen veroveren. (MacGregor, 2006, pp119) Hij begon en eindigde niet gewoon met het beschrijven van de opvoeding van het kind, maar hij begon bij het allereerste begin, met de huwelijken die de kinderen voortbrachten die moesten worden opgevoed, waardoor feitelijk een levenslange leercyclus werd gecreëerd en het hele systeem van waarden waarop het leven is gebaseerd. Deze waarden werden op hun beurt doorgegeven van de ene generatie op de volgende als onderdeel van deze “lus”.
Meisjes moesten rennen en sporten zodat hun baby’s zouden opgroeien tot sterke en gezonde moeders. Om hen moedig te maken, beval Lycurgus dat de meisjes af en toe naakt moesten dansen en zingen voor de ogen van alle jonge mannen. (Grote, 1846, p.509) In hun liederen prezen de meisjes de mannen die dapper en sterk waren, en staken zij de draak met hen die zwak en laf waren, waardoor het verlangen van de mannen naar roem en angst voor schaamte werd versterkt. Zo kregen de vrouwen van Sparta “een voorproefje van hogere gevoelens, toegelaten als zij waren tot het veld van nobele actie en glorie.”(Sterns, 2009)
Huwelijken vonden meestal in het geheim plaats. De bruid en haar familie hielden een besloten, eenvoudige ceremonie, waarna het haar van de bruid werd afgeknipt en zij in mannenkleren werd gekleed. Na het diner kwam de bruidegom stiekem bij de bruid liggen, voordat hij zich naar de kazerne haastte om bij zijn metgezellen te slapen, bang dat iemand erachter zou komen. Tot hun dertigste zochten man en vrouw naar een manier om elkaar te ontmoeten. Toen de man dertig werd, werd het paar toegestaan een huishouden te stichten en openlijk samen te leven.
Jaloezie was verboden. Er wordt gezegd dat, als verschillende mannen op dezelfde vrouw verliefd waren, dit een reden was voor het begin van intieme vriendschappen. (Stevenson, 1994) Met bepaalde beperkingen maakte Lycurgus het eervol voor een man om zijn vrouw uit te lenen aan een andere man om van hem goed zaad te krijgen. Hij wilde dat de kinderen van Sparta door de beste mannen werden voortgebracht, zodat hun goede eigenschappen zouden worden doorgegeven. Naar de mening van Lycurgus waren kinderen niet het eigendom van hun ouders, maar leden van de maatschappij.
…de wetten van andere naties leken hem zeer absurd en inconsequent, waar mensen zo begaan waren met hun honden en paarden dat zij rente uitoefenden en geld betaalden om een goede fokkerij te verkrijgen, en toch hun vrouwen opgesloten hielden, om alleen door henzelf moeder te worden. (Stevenson, 1994)
Het leek hem duidelijk, dat slechte eigenschappen van de vader op het kind konden overgaan en dat de kinderen van goede mannen eerder een zegen dan een vloek zouden zijn voor degenen die hen een thuis gaven.
Wanneer er een kind geboren werd, werd het naar een raad van oudsten gebracht voor onderzoek. Als de baby sterk en gezond was, werd hij aan zijn ouders teruggegeven, als hij gebreken vertoonde, werd hij alleen achtergelaten op een heuveltop om te sterven van honger en kou. Naar Spartaanse maatstaven zou zo’n kind niet mogen leven. Pasgeboren kinderen werden gewassen met wijn, zodat ze sterk zouden zijn. Ze groeiden vrij en actief op. Ze waren niet bang in het donker, of kieskeurig wat hun dieet betrof.
Vanaf de leeftijd van zeven jaar verlieten Spartaanse jongens het huis en gingen onder militaire discipline leven en hun hele leven in het openbaar doorbrengen. (Grote, 1846, p.505) Degenen die de meeste vaardigheid en moed toonden, werden aangewezen als leiders, met de bevoegdheid om de andere jongens te commanderen en de macht om ongehoorzaamheid te bestraffen.
Deze strenge discipline ging door tot in de volwassenheid, waar geen mens naar eigen inzicht mocht leven. “De stad was een soort kamp, waarin iedere man zijn deel aan proviand en zaken had klaarliggen, en voor zichzelf zorgde, niet zozeer geboren om zijn eigen doelen te dienen als wel het belang van zijn land.” (Sterns, 2009)
Hoewel Letters werden onderwezen, waren zij meer voor gebruik dan voor versiering, het voornaamste bestudeerde onderwerp was bevel en gehoorzaamheid. (Worcester, 1851, p.21) Spartaanse jongens leerden genoeg lezen en schrijven om geletterd te zijn, maar leren hoe pijn te verdragen en hun tegenstander in de strijd te overwinnen werd belangrijker geacht. De oude mannen hielden hen nauwlettend in de gaten, en testten hen vaak om uit te vinden wie een goede man zou kunnen blijken te zijn in een echt gevecht. Pas vanaf de leeftijd van zestig jaar mochten Spartaanse mannen in hun eigen huis wonen en maaltijden gebruiken. Op deze wijze werd bijna het gehele leven van een Spartaan aan de staat gegeven.
Het leven van een Spartaan was een leven van discipline, zelfverloochening en eenvoud. De Spartanen beschouwden zichzelf als de ware erfgenamen van de Griekse traditie. Zij omringden zich niet met luxe, duur voedsel, of mogelijkheden tot vrijetijdsbesteding. Dit uittreksel toont misschien wel een van de belangrijkste sleutels tot het begrijpen van de Spartanen.
Duiker, William J. & Jackson J. Spielvogel 2007, World History, 5th edn, Thomson Wadsworth, Belmont, CA, USA
Grote, G. Esq., 1846, A history of Greece, Volume 2, Richard and John E. Taylor, London, UK
MacGregor, M, 2006, The Story of Greece, Yesterday’s Classics, Chapel Hill, NC, USA
Stevenson, D.S, (ed.) 1994, Lycurgus door Plutarch 75 A.C.E., Vertaling door Dryden, J, Toegankelijk op 18 apr 2010 21:12, http://classics.mit.edu/
Taylor, J, 1998, Ancient Greek Civilizations, Minnesota State University Toegankelijk op 18 apr 2010 21:27, http://www.mnsu.edu/
Thucydides, ‘History of the Peloponnesian War’, in Peter N. Stearns, Stephen S. Gosch, and Erwin P. Grieshaber, eds, Documents in World History: The Great Traditions, From Ancient Times to 1500, New York, Pearson Longman, 2009, p. 78
Upshur, JHL, Terry, J, Goff, R & Cassar, G 2005, World History, 4th edn, Thompson Learning/Wadsworth, Belmont, CA, USA
Worcester, J.E, 1851, Elements of history, ancient and modern, New edn, William J Reynolds and Co, Boston, USA