Chukchi
Vladimir Etylin
De Chukchi zijn een oud arctisch volk dat leeft op het ontmoetingspunt van twee continenten, Eurazië en Noord-Amerika. Zij noemen zichzelf lyg’oravetl’a, wat betekent “echte mensen” of “mensen die openlijk staan”. De huidige bevolking bedraagt ongeveer 16.000.
De geschiedenis van mijn volk wacht nog op zijn onderzoekers. Maar enkele feiten spreken voor hun unieke en gecompliceerde verleden. Ten eerste, de Chukchi taal is opgenomen in de onderscheidende “Paleo-Aziatische” groep, maar vertoont alleen overeenkomsten met het Koryak. Andere “naaste verwanten” zijn er niet. Dit betekent waarschijnlijk dat de Tsjoektsjen geen tak zijn van een andere etnische groep, maar dat wij afstammen van de oude inheemse bewoners van ons gebied.
Ten tweede zijn de Tsjoektsjen een van de weinige noordelijke volkeren die twee afzonderlijke maar onderling afhankelijke levenswijzen hebben ontwikkeld, zoals een vogel met twee vleugels – de cultuur van het rendier hoeden (chavchyvat) en de cultuur van het jagen op zeezoogdieren (angkal’yt). Er is een voortdurende uitwisseling tussen deze twee culturen, niet alleen van produkten maar ook van waarden. Dit systeem garandeert een duurzame ontwikkeling en overleving in een ruw arctisch klimaat, omdat het de neerwaartse spiraal van zowel de nomadische als de gevestigde levenswijze egaliseert. Als gevolg hiervan zijn de Chukchi een complexe synthese van culturele patronen, met toevoegingen en ontleningen van naburige groepen zoals de Yupik Eskimo, Yukagir, Even, en anderen.
In de loop der eeuwen hebben de Chukchi rendierhoeders het “Chukchi-ras” ontwikkeld, dat l’gek’or (“een echt rendier”) wordt genoemd. Dit dier heeft een uniek vermogen om te overleven in de barre omstandigheden van de arctische toendra. Het kan leven zonder rijk “rendiermos” en wint snel aan gewicht en kracht tijdens de korte zomer. De Chukchi rendiercultuur vertegenwoordigt een harmonieus systeem van aanpassing door zowel mensen als rendieren aan de extreme noordelijke omstandigheden.
Dansers bij Anadyr’, Chukchi schiereiland, 2005.
Foto met dank aan D’Anne Hamilton “Paaniikaaluk.”
De eerste vermelding van de Chukchi in Russische bronnen was in 1641-1642. Bij de rivier de Alazeia verzetten de Tsjoektsjich zich tegen Kozakken die yasak (“eerbetoon”) probeerden te innen voor de tsaar. De onafhankelijke en oorlogszuchtige Tsjoektsj hebben nooit toegegeven aan deze eisen, en de tsaristische regering werd later gedwongen toe te geven dat de “Tsjoektsj yasak betalen in de hoeveelheid en kwaliteit die zij zelf bepalen, volgens hun wil.”
De kerstening van de Tsjoektsj was evenmin een succes, ondanks de grote inspanningen van Russisch-orthodoxe missionarissen vanaf het midden van de 19e eeuw. Staatssecretaris A.V. Olsuf’ev, die in 1895 de Anadyrskii okrug (Russisch, “district”) onderzocht, schreef: “Het bekeren van de Tsjoektsjis tot de Russische orthodoxie heeft nog geen tastbare resultaten opgeleverd. Hoewel een grote groep van de Chukchis in de Kolymskii okrug en ongeveer 700 personen in de Anadyrskii okrug als orthodox te boek staan, blijven de bekeerlingen trouw aan hun heidense tradities.”
De Chukchis houden hartstochtelijk van hun land en de natuur. In hun kunst verbeelden zij alles wat hen omringt. Een scherp observatievermogen, een uitstekende kennis van de dierenwereld en een voortreffelijk vermogen om de nuances van het dierengedrag vast te leggen, verlenen de traditionele Chukchi-dans en het ivoorsnijwerk hun aanzien. Er zijn vele amateur- en beroepsgroepen van kunstenaars, waaronder de nationale Tsjoektsji-Eskimo dansgroep “Ergyron” (Sunrise) in Anadyr en de Vukvola houtsnijwerkplaats in Uelen, wier werk tot ver buiten de Russische grenzen bekend is.
Ondanks de sterke druk tot assimilatie, waaronder de langdurige onderdrukking van de Tsjoektsji taal ten gunste van het Russisch, slaagt ons volk er nog steeds in onze cultuur en moedertaal te bewaren en door te geven aan de volgende generaties. De Tsjoektsjen nemen een speciale plaats in onder de arctische volken van het Russische Verre Oosten, en de belangstelling voor hun verbazingwekkende en oude cultuur duurt voort tot op de dag van vandaag.
Dit artikel is vertaald door Irina Dubinina en ingekort door Aron Crowell uit Perekrestki kontinentov: Kul’tury korennykh narodov Dal’nego Vostoka i Aliaski . Perekrestki kontinentovwas geredigeerd door Valérie Chaussonnet, met Russisch redacteur Igor Krupnik en Russisch vertaalster P.A. Aleinikova (Arctic Studies Center, National Museum of Natural History, Smithsonian Institution, 1996).
Top van pagina