A Practical Guide to HIV Drug Side Effects

Uitslag is een verandering in de kleur en de textuur van de huid die zich uit in een uitbraak van rode vlekken of bultjes. Milde uitslag bestaat uit platte, rode vlekken die op een klein deel van het lichaam verschijnen. Gematigde uitslag verspreidt zich over een groter deel van het lichaam en bestaat uit platte, rode vlekken en/of kleine, rode bultjes of laesies. Ernstige uitslag is wijdverspreid en omvat blaren of zweren.

Mogelijke oorzaken van uitslag zijn infecties, allergische reacties en geneesmiddelen. Uitslagen kunnen door veel verschillende medicijnen worden veroorzaakt. Soms is de uitslag mild en verdwijnt hij vanzelf. Andere keren kan de uitslag ernstig zijn of een teken van een allergische reactie op het geneesmiddel, een zogenaamde overgevoeligheidsreactie. In deze ernstige gevallen moet met het geneesmiddel worden gestopt.

Omdat het moeilijk is om te weten of het veilig is om met een geneesmiddel door te gaan wanneer zich huiduitslag ontwikkelt, moet u alle huiduitslag aan uw arts of apotheker melden. Dit geldt vooral als van het geneesmiddel bekend is dat het ernstige reacties veroorzaakt. Als uw arts of apotheker niet beschikbaar is, ga dan naar de eerste hulp van het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Als dit wordt genegeerd, kan een minder ernstige huiduitslag uitgroeien tot een mogelijk fatale overgevoeligheidsreactie.

De meeste huiduitslag treedt op in de eerste vier tot zes weken nadat met een nieuw geneesmiddel is begonnen. Soms ontstaat de uitslag echter pas later. Sommige mensen krijgen uitslag als ze beginnen met antiretrovirale therapie, meestal als hun combinatie bepaalde proteaseremmers of non-nucleoside-analogen (non-nukes) bevat. Vrouwen hebben meer kans dan mannen om een huiduitslag te ontwikkelen die gerelateerd is aan non-nukes.

De proteaseremmer atazanavir (Reyataz) veroorzaakt een milde huiduitslag gedurende de eerste twee maanden bij ongeveer 10 procent van de mensen met HIV, maar de huiduitslag verdwijnt meestal binnen een paar weken nadat ze het medicijn hebben gebruikt. In zeldzame gevallen kunnen darunavir (Prezista) en fosamprenavir (Telzir) ook huiduitslag veroorzaken, en mensen met een allergie voor sulfamiddelen kunnen een hoger risico lopen op een allergische reactie met deze medicijnen. Soms is ook huiduitslag gemeld bij raltegravir (Isentress), maraviroc (Celsentri), en Stribild. Geneesmiddelen die worden gebruikt voor de behandeling van hepatitis C kunnen vaak huiduitslag veroorzaken.

Ooit kwam ernstige huiduitslag veroorzaakt door overgevoeligheid voor het geneesmiddel abacavir vrij vaak voor, maar het is nu routine om op deze reactie te testen voordat abacavir wordt voorgeschreven. Voor een volledige bespreking van overgevoeligheid voor abacavir, zie de rubriek Minder vaak voorkomende bijwerkingen. Uitslagen van andere anti-HIV-medicijnen kunnen soms ook zeer ernstig zijn, en screening op overgevoeligheid voor deze andere medicijnen is niet beschikbaar.

Elke uitslag bij het medicijn nevirapine (Viramune) moet worden nagekeken. Het kan slechts een milde, tijdelijke bijwerking zijn of het kan een teken zijn van een ernstige overgevoeligheidsreactie, vooral als de huiduitslag matig tot ernstig is, of gepaard gaat met levertoxiciteit, koorts en zich onwel voelen. Er is geen screeningstest beschikbaar om overgevoeligheid voor nevirapine te voorspellen, hoewel vrouwen een hoger risico lopen dan mannen, en over het algemeen lopen mensen met een hoger CD4 aantal een hoger risico. Deze reactie is zeer ernstig en kan fataal zijn als ze niet wordt herkend en het geneesmiddel niet wordt gestopt. Meld huiduitslag met nevirapine altijd meteen aan uw arts.

Hoewel zeldzaam, zijn het Stevens-Johnson syndroom en de ernstigere vorm, toxische epidermale necrolyse (TEN), in verband gebracht met gevoeligheid voor antiretrovirale geneesmiddelen. Het Stevens-Johnson-syndroom begint gewoonlijk met koorts en griepachtige symptomen: pijn, keelpijn, hoofdpijn en vermoeidheid. Er kunnen ook ademhalingssymptomen optreden, zoals ademhalingsmoeilijkheden en hoesten.

Binnen een dag of twee ontwikkelt zich een branderige huiduitslag, vaak eerst over beide kanten van het gezicht en de bovenkant van de romp, en dan soms overlopend naar de armen, benen, het gezicht en de handen en voeten. De uitslag kan zich snel ontwikkelen. Er kunnen zweren of blaren op de slijmvliezen ontstaan (bijvoorbeeld in de mond, op de lippen of de genitaliën), of irritatie van de ogen. Deze reactie is levensbedreigend, dus iedereen die deze symptomen ervaart, moet onmiddellijk naar de eerste hulp van het dichtstbijzijnde ziekenhuis.

Gelukkig zijn de meeste door medicijnen veroorzaakte huiduitslag mild tot matig, en in veel gevallen is het niet nodig de medicatie te stoppen. De enige oplossing voor ernstige huiduitslag in verband met een geneesmiddel is echter stoppen met het innemen van het geneesmiddel dat de uitslag veroorzaakt. Hoewel sommige geneesmiddelen na een milde huiduitslag opnieuw kunnen worden geprobeerd, meestal met een lagere begindosis, geldt dit niet voor huiduitslag veroorzaakt door abacavir of nevirapine; deze geneesmiddelen mogen nooit meer worden gebruikt.

Minder ernstige huiduitslag als gevolg van medicatie ontwikkelt zich minder snel tot ernstige problemen, maar moet nog steeds aan uw arts worden gemeld. Ze kunnen zonder behandeling verdwijnen. Als dat niet het geval is, zijn antihistaminica een behandelingsoptie. Neem geen antihistaminica zonder met uw apotheker of arts te overleggen over mogelijke wisselwerkingen met uw andere medicijnen. Plaatselijk aangebrachte crèmes, die vaak een corticosteroïde bevatten, kunnen helpen de ontsteking te onderdrukken die gepaard gaat met huiduitslag, maar langdurig gebruik hiervan wordt niet aanbevolen omdat ze het immuunsysteem kunnen verzwakken wanneer ze worden opgenomen.

Minder ernstige huiduitslag kan ook worden veroorzaakt door een bacteriële, schimmel- of virale infectie. Een syfilisinfectie kan uitslag veroorzaken, en die uitslag kan verschijnen als iemand begint met antiretrovirale therapie, dus een onderzoek door een dermatoloog met kennis van HIV is een goed idee als dat mogelijk is, net als regelmatig testen op syfilis bij seksueel actieve mensen. Door een onderliggende infectie te diagnosticeren en te behandelen, zou de huiduitslag snel moeten verdwijnen.

Een huidprobleem dat in verband kan worden gebracht met antiretrovirale geneesmiddelen is hyperpigmentatie van de handpalmen, de voetzolen en soms het gezicht. Deze aandoening is ongewoon en kan worden veroorzaakt door FTC, dat wordt aangetroffen in Truvada, Atripla, Complera en Stribild. Hyperpigmentatie gerelateerd aan antiretrovirale geneesmiddelen komt het vaakst voor bij mensen met een donkere huid.

Hyperpigmentatie van de huid, tong of nagels is in verband gebracht met AZT (Retrovir, en in Combivir en Trizivir), peg-interferon alfa-2b (Pegetron) en hydroxyurea (Hydrea). Droge huid, gebarsten lippen en ingegroeide nagels kunnen worden veroorzaakt door de proteaseremmer indinavir (Crixivan), die tegenwoordig zelden wordt gebruikt. De hepatitis C-therapieën boceprevir (Victrelis) en telaprevir (Incivek) staan er ook om bekend dat ze uitslag, een droge huid en jeuk veroorzaken.

Wanneer droogheid of jeuk een deel van het probleem is, kan het helpen om veel te drinken, vooral water (als uitdroging de oorzaak is), en een niet-geparfumeerde vochtinbrengende crème of lotion aan te brengen. Sommige mensen breken een vitamine E-capsule open en smeren de vloeistof, samen met vochtinbrengende crème, op droge huid en gebarsten lippen. Vaseline werkt ook goed voor droge, gebarsten lippen. Zinkoxide crème, verkocht als een luieruitslag crème of sunblock, kan helpen bij het elimineren van sommige uitslag.

Essentiële vetzuursupplementen zoals vis of borage olie kunnen soms helpen bij uitslag en droge, jeukende huid door het leveren van vetzuren die nodig zijn voor de gezondheid van de huid en vanwege hun natuurlijke anti-inflammatoire effecten. Essentiële vetzuursupplementen kunnen een multivitaminen-mineralen-supplement aanvullen om de vitamine E, vitamine A, zink en B-vitaminen te leveren die nodig zijn voor een goede algehele gezondheid, waaronder een goede huidgezondheid.

Vermijd agressieve zeep die antibacteriële chemicaliën en geurstoffen bevat en kies hypoallergene producten. Vermijd hete douches of baden. Door u te houden aan lauw water voorkomt u vochtverlies van de huid en de irritatie van huiduitslag die heet water kan veroorzaken. Het aanbrengen van vochtinbrengende crème direct na het baden kan helpen het vocht vast te houden. Baden met havermout kan ook verlichting bieden. Het kan helpen om alleen zachte natuurlijke stoffen te dragen, vooral katoen. Als uitslag irriterend aanvoelt, kan calaminelotion verzachtend werken.

Haaruitval, ook wel alopecia genoemd, komt vaak voor, vooral bij mannen als ze ouder worden. Als de haaruitval nieuw, snel of ernstig is, wordt dit als abnormaal beschouwd. Er zijn veel medische behandelingen die haaruitval kunnen veroorzaken, waaronder geneesmiddelen tegen kanker en sommige geneesmiddelen tegen artritis.

Haaruitval kan ook worden veroorzaakt door sommige antiretrovirale geneesmiddelen, met name 3TC (lamivudine, ook in Combivir, Trizivir en Kivexa), hoewel dit geen veel voorkomende bijwerking is. De proteaseremmer indinavir (Crixivan, dat tegenwoordig zelden wordt gebruikt) en sommige behandelingen tegen hepatitis C zijn ook in verband gebracht met haaruitval. Helaas lijkt niemand een perfecte oplossing te hebben gevonden voor haaruitval als gevolg van medicatie, behalve het overschakelen op of stoppen met het problematische medicijn. Zelfs dan kan de haargroei in sommige gevallen traag en onvolledig zijn.

Andere oorzaken van haaruitval zijn:

• ondervoeding, met name een lage eiwitinname
• schildklierproblemen (deze kunnen er ook voor zorgen dat het haar stug en broos wordt)
• B vitaminecomplex deficiëntie
• testosteron niveaus die te hoog zijn
• syfilis.

Het is belangrijk op te merken dat androgene steroïden zoals testosteron vaak betrokken zijn bij haaruitval, vooral wanneer hoge doses worden gebruikt. Als u overweegt testosteron te gebruiken, moet u met uw arts overleggen over de voor- en nadelen. Over het algemeen worden doses die de normale hoeveelheid testosteron vervangen, met gels of pleisters, als het beste beschouwd. Hoge doses, vooral door injectie, moeten worden vermeden.

Voor sommige mensen kunnen producten die de haargroei stimuleren, zoals minoxidil (Rogaine) of finasteride (Propecia), helpen bij haaruitval. Zoals met alle geneesmiddelen, moet u controleren of er geen mogelijke wisselwerkingen zijn met uw andere geneesmiddelen voordat u dergelijke producten gebruikt.