De beste gedichten over de kortstondigheid van het leven geselecteerd door Dr Oliver Tearle
Carpe diem: pluk de dag. De Romeinse dichter Horatius zei het als eerste en zei het het beste, zoals met zoveel dingen. Toch hebben veel Engelse dichters hun eigen stempel gedrukt op het carpe diem motief, door ons aan te sporen de dag te grijpen, het beste uit het leven te halen, ‘gather ye rosebuds while ye may’, in de bekende uitdrukking van Robert Herrick, of om ‘Stop and consider! Het leven is maar een dag’, zoals Keats het formuleert in ‘Sleep and Poetry’. Hieronder hebben we tien van onze favoriete ‘carpe diem’-gedichten in het Engels verzameld, die ons allemaal waarschuwen voor de kortstondigheid van het leven en ons aanmoedigen om ermee door te gaan nu het nog kan.
William Shakespeare, Sonnet 12.
Wanneer ik de klok tel die de tijd vertelt,
En de dappere dag zie verzinken in afschuwelijke nacht;
Wanneer ik het violet zie voorbij bloeien,
En sabelkleurige krullen, helemaal verzilverd met wit…
‘Wanneer ik de klok tel die de tijd vertelt’: zo begint een van de beroemdste ‘Procreation Sonnets’, de reeks van 17 sonnetten waarmee Shakespeare’s gedichtencyclus voor de Schone Jeugd begint. Shakespeare presenteert een reeks beelden die het verstrijken van de tijd en het ouder worden en vergaan van levende wezens suggereren. Terwijl hij ziet hoe alles vergaat en sterft, begint Shakespeare vraagtekens te zetten bij de schoonheid van de Schone Jeugd, die hij tot nu toe heeft geprezen: zelfs de Jeugd, jong als hij nu is, zal oud worden en sterven. En het enige dat ons tegen dit onvermijdelijke proces kan ‘verdedigen’ is veredeling, zodat we, als we oud worden, tevreden kunnen zijn dat we iets hebben achtergelaten dat ons zal overleven.
Robert Herrick, ‘Aan de maagden, om veel van de tijd te maken’.
Gather ye rose-buds while ye may,
Old Time is still a-flying;
And this same flower that smiles today
Tomorrow will be dying.
De glorieuze lamp van de hemel, de zon,
Hoe hoger hij komt,
Hoe eerder zijn race zal worden gelopen,
En dichter hij is bij het ondergaan …
De boodschap van het gedicht is duidelijk: Herrick richt zich tot ‘de maagden’. Dit geeft een andere aanwijzing voor wat hij wil bereiken. Net als Andrew Marvells verleidingslyriek ‘To His Coy Mistress’ (zie hieronder), raadt Herrick de maagden aan ‘veel van de tijd te maken’ door zich te vermaken voordat hun jeugd en schoonheid vervagen. En toch is het aanmoedigen van een lading jonge mensen die nog geen seks hebben gehad nog nooit in zulke verrukkelijke verzen geformuleerd als hier door Herrick wordt gebruikt. Dit is een van de beste ‘pluk de dag’ gedichten in het Engels – en waarschijnlijk het beroemdste.
Francis Quarles, ‘The Brevity of Life’.
En wat is een leven? Een vermoeide pelgrimstocht,
Wiens glorie in één dag het toneel vult
met kindertijd, mannelijkheid, en vervallen ouderdom.
En wat is een leven? De bloeiende bloemenpracht van de trotse zomerweide, die vandaag haar groene pluche draagt en morgen hooi is.
Lees op deze wijzerplaat, hoe de schaduwen mijn kortstondige winterdag verslinden
! Het uur vreet het uur op;
Alas! Het totaal is maar van acht tot vier …
Quarles (1592-1644) is niet een naam die snel in je opkomt, zelfs niet bij poëzieliefhebbers. Maar ‘The Brevity of Life’ is een vroeg voorbeeld van het ‘pluk de dag’-motief in de Engelse poëzie. Hour eats up hour’, zoals Quarles het levendig uitdrukt.
Andrew Marvell, ‘To His Coy Mistress’.
Waren we maar wereld en tijd genoeg,
dan was deze verlegenheid, dame, geen misdaad.
We zouden gaan zitten en bedenken welke kant we op zouden gaan
, en onze lange liefdesdag doorbrengen.
U zou aan de Indiase Ganges
robijnen vinden; ik zou bij het getij
van Humber klagen. I would
Love you ten years before the flood …
Naast een van de grootste carpe diem-gedichten in de hele Engelse literatuur is ‘To His Coy Mistress’ ook een gevierd voorbeeld van de verleidingslyriek. Marvell probeert zijn maîtresse het hof te maken, haar over te halen met hem naar bed te gaan, door haar erop te wijzen dat het graf lonkt en dat ze er eerder in zullen liggen dan ze zich realiseert. Marvell schreef dit gedicht waarschijnlijk vlak na de Engelse Burgeroorlog, toen tienduizenden Britse mannen het leven lieten, zodat men zijn urgentie kan begrijpen.
Percy Shelley, ‘The Flower That Smiles Today’. De eerste twee regels van Shelley’s gedicht, dat ook wel ‘Mutability’ wordt genoemd, zinspelen op Herricks ‘Gather ye rosebuds’. Het is een gedicht over de kortstondigheid van alle dingen – alle hoop, verlangens en geneugten die de wereld te bieden heeft zijn van korte duur en gedoemd te sterven. Alles is vluchtig en vergankelijk. Shelley zelf zou voor zijn dertigste dood zijn, nadat hij was verdronken in een storm op zee vlak voor de kust van Italië.
W. E. Henley, ‘O Gather Me the Rose’.
O gather me the rose, the rose,
While yet in flower we find it,
For summer smiles, but summer goes,
And winter waits behind it.
Voorbij de droom die vervlogen is, vervlogen,
De daad voor altijd voorbestemd,
De worm Spijt zal doorkankeren,
En de tijd zal hem nooit keren…
De titel en eerste regel zijn een knipoog naar de openingsregel van Herrick, dit gedicht is afkomstig van de schrijver en redacteur die ons ook ‘Invictus’ schonk (en de man die de inspiratie vormde voor Long John Silver in Treasure Island).
A. E. Housman, ‘De mooiste van alle bomen, de kers nu’.
Nu, van mijn zestig jaar en tien,
Twintig zullen er niet meer komen,
En neem van zeventig bronnen een score,
Het laat me slechts vijftig meer …
Het tweede gedicht in Housmans cyclus van 63 gedichten, A Shropshire Lad (1896), wordt gesproken door een jongen van twintig – de Shropshire Lad uit de titel van het boek – die beseft dat hij van zijn bijbelse zestig jaar en tien jaar al één score heeft gehad, dus hij kan maar beter van het leven – en van de kersenbloesem – genieten zolang hij kan.
Ernest Dowson, ‘Vita Summa Brevis’.
Ze zijn niet lang, het huilen en het lachen,
Liefde en verlangen en haat:
Ik denk dat ze geen deel meer aan ons hebben nadat
we de poort zijn gepasseerd …
Dit gedicht gaf ons de uitdrukking ‘de dagen van wijn en rozen’. De volledige Latijnse titel is ‘Vitae Summa Brevis Spem Nos Vetat Incohare Longam’ – ‘de kortstondigheid van het leven verhindert ons verre hoop te koesteren’.
Robert Frost, ‘Carpe Diem’. De titel van dit gedicht van Robert Frost kon zijn ‘grijp de dag’ niet explicieter aangeven. Net als in verschillende andere gedichten op deze lijst zinspeelt Frost op het gedicht van Robert Herrick in zijn verwijzing naar de ‘gather-roses burden’, zoals we Age een paar kinderen zien stalken.
Edna St. Vincent Millay, ‘First Fig’. Dit gedicht over de kortheid van het leven is zelf heel kort – een enkel kwatrijn. Het is glorieus uitdagend en de beste rechtvaardiging van ‘burning the candle at both ends’ die tot nu toe in druk is vastgelegd.
Als u het leuk vond om de dag te grijpen met deze klassieke carpe diem teksten, geniet u misschien ook van deze klassieke verleidingsgedichten, deze korte Renaissance gedichten, en deze zeer korte Engelse liefdesgedichten.
De auteur van dit artikel, Dr Oliver Tearle, is literatuurcriticus en docent Engels aan de Loughborough University. Hij is de auteur van, onder andere, The Secret Library: A Book-Lovers’ Journey Through Curiosities of History
en The Great War, The Waste Land and the Modernist Long Poem.