De tekst van deze preek kunt u hier als Word-document downloaden
Heeft u ooit een depressie ervaren? Heeft u nu een depressie? Heeft u wel eens een burn-out gehad? Voelt u zich nu opgebrand? Bent u ooit zo overweldigd door angst dat u nauwelijks kunt ademen in dit moment, laat staan de toekomst overdenken?
Mijn overwegingen vanaf deze kansel vandaag zijn geen abstracte of conceptuele theologie, maar iets, hoop ik, veel pragmatischer en praktischer dan dat. Maar om te beginnen wil ik zeggen dat we vandaag nadenken over depressie en burnout, maar denkt u alstublieft niet dat ik probeer een definitieve preek over dit onderwerp te houden. In plaats daarvan wil ik het gesprek op gang brengen en vooral zeggen dat het OK is om over geestelijke gezondheidsproblemen te praten en dat St. Andrew’s een plaats is waar we niet oordelen, waar we open en eerlijk kunnen zijn en, hopelijk, de steun vinden die we nodig hebben. Ik zie vandaag als een tussenstation op onze reis door de gemeenschap, niet als een poging om dit onderwerp in één, definitief moment te behandelen.
En we zijn ons er allemaal van bewust hoe belangrijk dit onderwerp is: zo velen van ons hebben geleden, of lijden, aan depressie of burn-out, of angst of stress. En ik denk dat we dit als gemeenschap moeten erkennen en mensen de ruimte moeten geven om open te zijn als ze dat willen.
En ik reken mezelf tot die groep mensen, omdat ik, om heel eerlijk te zijn, in het verleden heb geleden onder een langdurige periode van depressie, en bij een paar gelegenheden, burn-out en diepe angst.
Ik zal jullie niet weer vervelen met mijn levensverhaal, maar velen van jullie weten dat ik vanaf mijn 27e 7 jaar lang mantelzorger ben geweest voor mijn eerste vrouw, voordat zij op 36-jarige leeftijd aan kanker overleed, en dat mijn zus in diezelfde periode op 34-jarige leeftijd aan kanker overleed en, in datzelfde jaar, mijn vriend overleed, evenals twee van mijn grootouders. Ik heb in die periode vele jaren aan depressies geleden.
En ook in mijn ambt als pastoor heb ik burn-out en angst ervaren. De verwachtingen die aan een priester worden gesteld zijn vaak te veel voor één persoon om te dragen: Naast het leiden van het volk van God in een nauwere relatie met God, moeten we ook een stafteam leiden, zorgen voor oude gebouwen, miljoenen ponden inzamelen, groeistrategieën ontwikkelen, bij de stervenden zitten, zorgen voor de nabestaanden, geesteszieken en daklozen helpen, bestuurders van liefdadigheidsinstellingen zijn, gouverneurs van scholen zijn, bruiloften, doopsels, samenkomsten doen, en regelmatig leven met bedreigingen van fysiek geweld, en nog zo veel meer…En daarbovenop, proberen er te zijn voor letterlijk honderden mensen als ze door hun levenscrises gaan; steun bieden en bidden zo goed als we kunnen. De eisen, de verwachtingen zijn overweldigend en het is niet verwonderlijk dat zo velen van ons een burn-out en een gevoel van isolement ervaren.
Maar ik zeg dit niet met een persoonlijke agenda anders dan om te zeggen dat, als dit is hoe je je vandaag voelt: burn-out, depressief en angstig – dan zijn er anderen hier die hun eigen pijn hebben ervaren en, terwijl ik nooit zal zeggen “Ik weet hoe je je voelt”, zal ik zeggen dat “Je bent niet alleen”. Je kunt je vandaag geïsoleerd voelen, maar wij zijn een gemeenschap die er is om elkaar in donkere tijden te steunen.
En de eerste passage die we vandaag hoorden lezen, uit 1 Koningen 19, is denk ik van groot belang voor ons om over na te denken en kan ons veel leren over hoe we moeten omgaan als we ons in een donkere plaats bevinden.
Hoe past deze passage, die we hebben horen lezen, in het verhaal van Elia?
We moeten nadenken over wat er drie dagen eerder met Elia was gebeurd, opgetekend in het vorige hoofdstuk: Hoofdstuk 18.
Elia was op de berg Karmel, verwikkeld in een kolossale confrontatie met de profeten van Baäl. De reputatie van Elia’s God stond op het spel in deze confrontatie. In aanwezigheid van honderden Israëlieten, 450 profeten van Baäl en 400 profeten van de godin Asjera, had Elia een wonder verricht dat het bestaan van zijn God bewees. Nadat het wonder had plaatsgevonden, beval Elia dat de valse profeten moesten worden opgepakt, naar de rivier gebracht en terechtgesteld.
Het was een enorm moment in het leven en de bediening van Elia. De machten van de duisternis waren in diskrediet gebracht, hij had de politieke en geestelijke leiders van het land uitgedaagd, hij had zijn eigen bediening en de kracht van God gerechtvaardigd en, als klap op de vuurpijl, koningin Jezebel zo boos gemaakt dat zij hem een doodsbedreiging stuurde.
Elia stond onder enorme fysieke, emotionele en geestelijke stress en het is dan ook niet verwonderlijk dat hij volledig opbrandde en een inzinking kreeg.
Elia was uitgeput: hij had alles gegeven wat hij kon.
Elia was volledig uitgeput en had alle perspectief op het leven verloren.
De doodsbedreiging van koningin Jezebel was de druppel en we lezen in vers 3 dat, “Elia bang was” en dat zijn enige gedachte was te vluchten en weg te lopen.
En, zoals zo vaak het geval is wanneer we burn-out raken of aan depressie lijden, was het niet de realiteit van de huidige situatie die Elia zozeer trof, maar angst en bezorgdheid over de toekomst. Elia werd het slachtoffer van angst en depressie, overspoeld door wat er in de toekomst zou kunnen gebeuren door toedoen van de wraakzuchtige koningin. Voor een moment in de tijd verloor Elia de majesteit en de macht van God uit het oog, wiens wonderbaarlijke tussenkomsten Elia zojuist had bewezen, en bezweek hij aan de angst en bezorgdheid van het zich zorgen maken over mogelijke toekomsten.
Interessant is dat onze Engelse vertalingen van de Bijbel vers 3 hebben als, “Elia was bang”, maar het oorspronkelijke Hebreeuws zegt, “Elia ziet hoe de dingen zijn”. Maar de waarheid is dat Elia helemaal niet zag hoe de dingen waren: in plaats daarvan vreesde hij hoe de dingen zouden kunnen zijn; zijn verbeelding maakte overuren met deze mogelijke toekomsten en dat vertekende zijn visie op de werkelijkheid. Door angst en bezorgdheid voor de toekomst was Elia gestopt met geestelijk reageren op de dingen en reageerde hij nu alleen nog maar op de omstandigheden van het leven. Elia had de situatie beoordeeld en besloten dat vluchten de beste optie was…
En dus lezen we in vers 3 dat Elia “opstond en vluchtte voor zijn leven, en naar Beersheba kwam”. Maar dat was in volledige tegenspraak met waar God hem wilde hebben, want in vers 15 zegt God “Ga heen, keer terug op uw weg naar de woestijn van Damascus”.
De verzen 3 & 4 van onze passage bieden ons zoveel informatie over de psychologie van Elia terwijl hij lijdt met zijn depressie en burn-out en we kunnen veel over onszelf leren uit deze verzen; twee dingen in het bijzonder.
De eerste is dat depressie of burnout ons ertoe kan brengen te kiezen voor isolement.
Ten eerste, in vers 4 wordt ons verteld dat Elia “een dagreis de wildernis in ging”. Dit is belangrijk, omdat het ons laat zien dat Elia zich door zijn depressie verwijderde van de geloofsgemeenschap, zijn geestelijke familie. Elia geloofde dat niemand hem kon helpen. Elia geloofde dat niemand hem begreep. Dus verliet hij de gemeenschap en ging in afzondering. Elia wilde alleen gelaten worden, misschien alleen sterven.
Er is een echte verleiding voor ons allemaal, wanneer we depressief of opgebrand zijn, om ons niet meer met de kerk bezig te houden, om niet meer naar de kerk te komen. Maar ik zeg u nu, dat is het ergste wat we kunnen doen, want als deze kerk in St. Andrew’s ergens voor staat, dan moet het een plaats zijn waar we elkaar liefhebben, elkaar steunen en elkaar aanmoedigen in goede en slechte tijden. Als dit ooit een plaats is waar roddel, achterklap, oordeel of oneerlijke kritiek of onverdraagzaamheid tegenover elkaars vermeende zwakheden wordt getolereerd, dan hebben wij als kerk volledig gefaald. We moeten er allemaal absoluut zeker van zijn dat we niet alleen zijn in onze donkere plaatsen van het leven en dat we steun en begrip van elkaar kunnen krijgen.
De tweede is dat depressie en burnout resulteren in verward en chaotisch denken dat geen enkele echte zin heeft.
Er is een echte tegenstrijdigheid in Elia’s denken hier. In vers 3 lezen we dat “hij vluchtte voor zijn leven”. Maar in vers 4 lezen we zijn gebed tot God waar hij zegt: “O Heer, neem mijn leven weg”. Wilde hij leven of sterven? Elia pendelde tussen een verlangen om te overleven en een verlangen om te sterven. Aan de ene kant wilde hij doorvechten. Maar aan de andere kant wilde hij zich omdraaien, het opgeven en sterven.
Elia was volledig en volkomen opgebrand en zoals vers 5 duidelijk zegt: “Toen ging hij liggen en viel in slaap”. Depressie is uitputtend… volledig geestelijk en lichamelijk uitputtend…
Dus, we hebben een beeld van de duisternis die Elia omringde. We hebben een gevoel van zijn depressie, zijn burn-out, zijn angst. Misschien kunnen sommigen van ons zich hier zo goed mee in verband brengen. Maar waar was God in dit verhaal? Hoe reageerde God op Elia toen hij op zijn dieptepunt was? Wat kan deze passage ons leren over hoe God op ons reageert als we lijden aan depressie, angst of burnout?
Nu, het laatste wat je wilt horen, is natuurlijk een aantal pietluttige geestelijke gemeenplaatsen: zinnen als ‘God weet en begrijpt’ zijn niet genoeg als je depressief bent of ideeën als ‘Jezus nam al je pijn weg toen hij stierf aan het kruis’ bieden niet echt veel balsem voor een wond – ook al weten we dat het waar is. Dus wat deed God praktisch toen Elia opgebrand was?
Het eerste wat God deed is absoluut cruciaal: hij liet Elia slapen. God wist dat Elia uitgeput was, dus liet Hij hem gewoon slapen.
Als christenen hoeven we niet de hele tijd voor God in de weer te zijn. We hoeven onze dagen niet te vullen met goede daden, of gebed of Bijbelstudie. Soms hebben we gewoon slaap nodig.
Het is moeilijk om te zeggen, en misschien voor sommigen van jullie om te horen: maar ik kan niet altijd beschikbaar zijn voor jullie – omdat ik moet rusten. Als ik gezond wil blijven en als mens wil functioneren, heb ik tijd nodig met mijn gezin, tijd om liedjes te schrijven en op te nemen, tijd om helemaal niets te doen…
En ik weet dat jullie niet altijd beschikbaar voor me kunnen zijn als vrijwilliger voor steeds meer bedieningen in deze kerk – omdat jullie ook tijd nodig hebben om uit te rusten en bij te komen.
Als we geen uitgeruste christenen zijn, dan zijn we niet goed voor God, de kerk of elkaar…
En toen, nadat God Elia had laten slapen, stuurde Hij een engel naar hem toe die Elia zachtjes wakker maakte en in vers 5 zei: “Sta op en eet”.
Wanneer een engel verschijnt, verwachten we een of andere diepe en diepgaande geestelijke boodschap. We verwachten dat God een echt diepe geestelijke boodschap aan Elia overbrengt over zijn leven en bediening. Maar dat gebeurt niet. Met echte zachtmoedigheid zegt de engel des Heren gewoon: “Sta op en eet”.
God is zo praktisch! Hij wist dat Elia moest slapen – dus liet Hij hem. Hij wist dat Elia weer op krachten moest komen – dus gaf Hij hem te eten.
En wat gebeurde er toen? In vers 6 lezen we dat hij toen weer ging liggen en weer ging slapen. We kunnen geestelijke en emotionele depressie en burnout niet aanpakken als we niet lichamelijk voor onszelf zorgen. En God weet dat we, als we volledig willen herstellen, moeten slapen en eten en weer moeten gaan slapen. En dan in vers 7 komt de engel weer terug en zegt: “Sta op en eet, anders wordt de reis te veel voor je”. En dus zorgt God voor meer voedsel…
Als we hier iets van kunnen leren, dan is het wel dat we mild voor onszelf moeten zijn als we depressief of opgebrand zijn. God is zachtmoedig voor ons – en wij moeten ook zachtmoedig zijn voor onszelf. Genezing heeft tijd nodig. Genezing kan niet worden gehaast. Genezing heeft te maken met lichaam, geest en ziel – en alle drie moeten gevoed worden.
Dus neem je tijd. God kan op je wachten. De wereld kan op jou wachten.
God kan op mij wachten. De wereld kan op mij wachten. De parochie kan op mij wachten.
Maar let nog eens op wat de engel in vers 7 zegt: “Sta op en eet, anders wordt de reis je te veel”. De nadruk ligt nog steeds op Elia’s herstel, maar deze keer is er sprake van een reis. God geeft Elia voorzichtig hoop en beloften voor de toekomst.
Zie je, Elia dacht dat zijn reis met God voorbij was. Hij dacht dat zijn tijd met God voorbij was en dat er niets anders opzat dan alleen te sterven in de wildernis. Maar God had andere ideeën. God was nog niet klaar met Elia, ook al had Elia zichzelf opgegeven…
Met echte zachtmoedigheid geeft God geen details over de reis. Dat is belangrijk. Elia was nog aan het herstellen, dus het laatste wat hij nodig had was God te horen zeggen: “Juist Elia, ik wil dat je hier weggaat en je wijdt aan een leven van gebed en dienstbaarheid, wandelend aan de rand van de samenleving, voortdurend kwetsbaar voor de aanvallen van anderen, zodat mijn naam verheerlijkt zal worden!” Hoe gebrekkig zou dat geweest zijn aan mededogen? Het zou Elia nog meer hebben gestrest! Dus, geen details – alleen de belofte van een toekomst die het waard is om voor te leven.
En in vers 8, lezen we dit: “Hij stond op en at en dronk; daarna ging hij in de kracht van dat voedsel veertig dagen en veertig nachten naar Horeb, de berg van God”. Het feit dat de reis veertig dagen en veertig nachten duurde is van grote betekenis, omdat hij hier wordt vergeleken met Mozes en zijn reis door de woestijn om aan te komen bij de Sinaï, wat dezelfde plaats is als Horeb, waar Elia werd geleid.
En dus maakt Elia de reis en raad eens wat: hij komt aan en gaat weer slapen, vers 9: “Op die plaats kwam hij bij een spelonk, en bracht daar de nacht door”. Meer rust om het hoofd te bieden aan wat hem te wachten stond…
Dus in dit verhaal over Elia’s depressie zien we dat God hem lichamelijk heeft hersteld door voedsel en slaap, we zien dat God hem emotioneel heeft hersteld door de belofte van een toekomst, we zien dat God hem geestelijk heeft hersteld door hem terug te brengen naar een heilige plaats. En nu hij lichamelijk, emotioneel en geestelijk genezen en hersteld is, is Elia in een positie om God op een intense en krachtige manier te ontmoeten, wat de volgende fase van het verhaal is dat u later vandaag in uw eigen tijd kunt lezen.
Dus wat leren we van deze ongelooflijke passage? Wat heeft het jou te zeggen als je vandaag lijdt aan depressie of burn-out of als je je angstig en angstig voelt voor de toekomst en op de rand van een afgrond staat? Wat heeft deze tekst mij te zeggen als ik de bediening hier in de St. Andrew’s soms zo overweldigend vind?
Ten eerste worden we eraan herinnerd dat we lief moeten zijn voor onszelf: Eet, slaap, rust een poosje uit. Laat je niet leiden door de agenda’s van anderen ten koste van je gezondheid. Genezing en herstel is een proces dat tijd vergt en waarbij we ons moeten bezighouden met ons lichaam, geest en ziel.
Ten tweede, hoe jij of ik ons nu misschien voelen is niet het eindverhaal: we hoeven ons niet om te draaien en alleen in de wildernis te sterven, noch lichamelijk, noch geestelijk, noch emotioneel. God heeft je niet opgegeven – dit is niet het eindspel. Er is de belofte van een reis en, wanneer je er klaar voor bent, zal God je op die reis meenemen; maar Hij zal er niet aan beginnen voordat je er klaar voor bent: omdat Hij daarvoor te veel van je houdt. Dus neem je tijd: er is geen haast…
Ten derde, je reis zal je leiden naar een heilige plaats, naar intimiteit met God, als dat is waar je heen wilt. Hoe je je vandaag voelt is niet het eindspel…
Ik praat heel vaak over het vinden van God in het gewone van het leven. De waarheid is dat christelijke spiritualiteit intens pragmatisch is. God is bij ons in de echte puinhoop van het leven: dat is waar het kruis van Christus over gaat, dat is waar de menswording over gaat; het Woord werd vlees … God maakt zijn handen vuil in de puinhoop van ons leven en hij werkt op een zeer pragmatische manier om ons te herstellen tot het leven in al zijn volheid in lichaam, geest en ziel. Dat was de ervaring van Elia, dat is de ervaring van zo velen van ons hier vandaag en dat kan ook uw ervaring zijn. Er is geen haast; God is aan het werk en zal u herstellen en genezen in een tempo dat u aankunt.
Dus: ga slapen, eet iets, hoor de belofte voor de toekomst en als u goed en klaar bent, sta dan op en volg God naar de heilige plaatsen die hij voor u in petto heeft…
Laten we een kort gebed bidden dat u zich misschien eigen wilt maken als Elia’s ervaring vandaag de uwe is: