2007 Szkoły Wikipedia Wybór. Tematy pokrewne: Przed 1900 Wojsko
| Wojna o sukcesję hiszpańską | ||||
|---|---|---|---|---|
 Bitwa pod Denain 1712. Olej autorstwa Jeana Alaux |
||||
| Data | Miejsce | Rezultat | ||
| Kombatanci | ||||
| Anglia, Republika Holenderska, Święte Cesarstwo Rzymskie, Korona Aragonii |
Francja, Kastylia, Bawaria |
|||
| Komandorzy | ||||
| Książę Marlborough, Eugeniusz Sabaudzki, Margrabia Badeński |
Król Ludwik XIV, Marszałek Villars, Maksymilian II Emanuel |
|||
| Siła | ||||
| 220,000 | 450,000 | |||
Carpi – Chieri – Cremona – Luzzara – Kadyks – Málaga – Friedlingen – Zatoka Vigo – Höchstädt – ul. Schellenberg – Blenheim – Cassano – Calcinato – Ramillies – Turyn – Almansa – Tulon – Oudenarde – Malplaquet – Saragossa – Almenara – Brihuega – Villaviciosa – Denain – Barcelona
Karol II był ostatnim habsburskim królem Hiszpanii. Po jego śmierci wybuchła wojna o sukcesję hiszpańską, w której Francja i Austria walczyły o hiszpańskie imperium.
Wojna o sukcesję hiszpańską (1701- 1714) była wielkim europejskim konfliktem, który wybuchł w 1701 r. po śmierci ostatniego hiszpańskiego króla Habsburgów, Karola II. Karol zapisał wszystkie swoje posiadłości Filipowi, diukowi d’Anjou – wnukowi francuskiego króla Ludwika XIV – który tym samym stał się Filipem V Hiszpanii. Wojna rozpoczęła się powoli, ponieważ cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Leopold I walczył o ochronę roszczeń swojej dynastii do hiszpańskiego dziedzictwa. Kiedy jednak Ludwik XIV zaczął bardziej agresywnie rozszerzać swoje terytoria, inne narody europejskie (głównie Anglia i Republika Holenderska) przystąpiły do walki po stronie Świętego Cesarstwa Rzymskiego, aby powstrzymać francuską ekspansję (a w przypadku Anglii, aby zabezpieczyć sukcesję protestancką). Inne państwa przyłączyły się do koalicji przeciwko Francji i Hiszpanii, próbując zdobyć nowe terytoria lub chronić istniejące. Wojna toczyła się nie tylko w Europie, ale także w Ameryce Północnej, gdzie konflikt stał się znany angielskim kolonistom jako wojna królowej Anny (Queen Anne’s War). Wojna trwała ponad dekadę i była naznaczona wojskowym przywództwem wybitnych generałów, takich jak Duc de Villars i Duke of Berwick dla Francji, Duke of Marlborough dla Anglii i książę Eugeniusz Sabaudzki dla Austriaków. Wojna zakończyła się traktatami w Utrechcie (1713) i Rastatt (1714). W wyniku tego Filip V pozostał królem Hiszpanii, ale został usunięty z francuskiej linii sukcesji, co zapobiegło unii Francji i Hiszpanii. Austriacy zdobyli większość terytoriów hiszpańskich we Włoszech i Niderlandach. W konsekwencji hegemonia Francji nad Europą kontynentalną została zakończona, a idea równowagi sił stała się częścią porządku międzynarodowego dzięki wzmiance o niej w Traktacie Utrechckim.
Pochodzenie
Jako że król Hiszpanii Karol II był zarówno umysłowo, jak i fizycznie niedołężny od bardzo młodego wieku, było jasne, że nie może spłodzić dziedzica. Tak więc kwestia dziedziczenia królestw hiszpańskich – które obejmowały nie tylko Hiszpanię, ale także domeny we Włoszech, Niderlandach i obu Amerykach – stała się dość sporna. Do hiszpańskiego tronu pretendowały dwie dynastie: francuscy Burbonowie i austriaccy Habsburgowie; obie rodziny królewskie były blisko spokrewnione ze zmarłym królem Hiszpanii.
Najbardziej bezpośrednim i prawowitym następcą byłby Ludwik, Wielki Delfin, jedyny prawowity syn króla Francji Ludwika XIV i hiszpańskiej księżniczki Marii Teresy, starszej przyrodniej siostry króla Karola II. Ponadto Ludwik XIV był pierwszym kuzynem swojej żony Marii Teresy i króla Karola II, ponieważ jego matką była hiszpańska księżniczka Anna Austriaczka, siostra króla Filipa IV, ojca Karola II. Delfin, jako następny we francuskiej linii sukcesji, był problematycznym wyborem: gdyby odziedziczył zarówno królestwo francuskie, jak i hiszpańskie, miałby kontrolę nad ogromnym imperium, które zagroziłoby europejskiej równowadze sił. Co więcej, zarówno Anna, jak i Maria Teresa zrzekły się praw do sukcesji hiszpańskiej w momencie zawarcia małżeństwa. W tym drugim przypadku zrzeczenie się było jednak powszechnie uważane za nieważne, ponieważ było uzależnione od wypłacenia przez Hiszpanię posagu infantce, który w rezultacie nigdy nie został wypłacony.
Król Francji Ludwik XIV był najpotężniejszym monarchą w Europie; obawiano się, że dopuszczenie jego syna do dziedziczenia Hiszpanii poważnie naruszy równowagę sił w Europie.
Alternatywnym kandydatem był cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Leopold I z austriackiej dynastii Habsburgów. Był on pierwszym kuzynem króla Hiszpanii, jego matka była kolejną siostrą Filipa IV; co więcej, ojciec Karola II, Filip IV, przekazał w testamencie sukcesję linii austriackiej. Również ten kandydat stanowił poważny problem, gdyż sukces Leopolda zjednoczyłby potężne hiszpańsko-austriackie imperium Habsburgów z XVI wieku. W 1668 r., zaledwie trzy lata po wstąpieniu Karola II na tron, bezdzietny wówczas Leopold zgodził się na podział terytoriów hiszpańskich między Burbonów i Habsburgów, mimo że testament Filipa IV uprawniał go do całości spadku. Jednak w 1689 roku, kiedy Wilhelm III z Anglii potrzebował pomocy cesarza w wojnie Wielkiego Przymierza przeciwko Francji, obiecał poprzeć roszczenia cesarza do niepodzielonego imperium hiszpańskiego.
W 1692 roku urodził się nowy kandydat do tronu hiszpańskiego, książę elektorski Józef Ferdynand z Bawarii. Józef Ferdynand był wnukiem Leopolda I, ale w linii żeńskiej, a więc należał nie do Habsburgów, lecz do dynastii Wittelsbachów. Jego matka, Maria Antonia, była córką Leopolda z pierwszego małżeństwa, z młodszą córką Filipa IV Hiszpańskiego, Małgorzatą Teresą. Ponieważ Józef Ferdynand nie był ani Burbonem, ani Habsburgiem, prawdopodobieństwo połączenia się Hiszpanii z Francją lub Austrią pozostawało niewielkie. Chociaż zarówno Leopold, jak i Ludwik byli skłonni odstąpić swoje roszczenia młodszej linii rodu – Leopold swojemu młodszemu synowi, arcyksięciu Karolowi, a Ludwik młodszemu synowi delfina, księciu d’Anjou – książę bawarski pozostawał znacznie mniej groźnym kandydatem. W związku z tym stał się on wkrótce preferowanym wyborem Anglii i Niderlandów. Józef Ferdynand, co więcej, byłby prawowitym dziedzicem tronu hiszpańskiego na mocy testamentu Filipa IV.
Gdy wojna Wielkiego Przymierza dobiegała końca w 1697 roku, kwestia sukcesji hiszpańskiej stawała się krytyczna. Anglia i Francja, wyczerpane konfliktem, zgodziły się na traktat z Den Haag (1698), (pierwszy traktat rozbiorowy), który ogłosił Józefa Ferdynanda następcą tronu hiszpańskiego, ale podzielił terytorium hiszpańskie we Włoszech i Niderlandach między Francję i Austrię. Decyzja ta została podjęta bez konsultacji z Hiszpanami, którzy stanowczo sprzeciwiali się rozczłonkowaniu ich imperium. Tak więc, kiedy traktat rozbiorowy stał się znany w 1698 r., Karol II Hiszpański zgodził się nazwać bawarskiego księcia swoim spadkobiercą, ale przypisał mu całe imperium hiszpańskie, a nie tylko części, które wybrały Anglia i Francja.
Młody bawarski książę zmarł nagle na ospę w 1699 r., ponownie otwierając kwestię hiszpańskiej sukcesji. Anglia i Francja wkrótce ratyfikowały traktat londyński z 1700 r. (drugi traktat rozbiorowy), przyznający tron hiszpański arcyksięciu Karolowi. Terytoria włoskie przypadłyby Francji, podczas gdy arcyksiążę otrzymałby resztę imperium hiszpańskiego. Austriacy, którzy nie byli stroną traktatu, byli niezadowoleni, ponieważ otwarcie ubiegali się o całą Hiszpanię, a to właśnie terytoria włoskie interesowały ich najbardziej: były bogatsze, bliższe i bardziej podatne na rządy. W Hiszpanii niechęć do traktatu była jeszcze większa; dworzanie byli jednomyślnie przeciwni rozbiorowi, ale byli podzieleni co do tego, czy tron powinien przypaść Habsburgowi czy Burbonowi. W październiku 1700 r. Karol II zgodził się przekazać całe swoje terytorium drugiemu synowi delfina, diukowi d’Anjou. Karol podjął kroki, aby zapobiec unii Francji i Hiszpanii; gdyby Anjou odziedziczył tron francuski, Hiszpania przypadłaby jego młodszemu bratu, diukowi de Berri. Po Anjou i jego bracie, arcyksiążę Karol miał być następny w linii sukcesji.
Początek wojny
Kiedy dwór francuski po raz pierwszy dowiedział się o testamencie, doradcy Ludwika XIV przekonali go, że bezpieczniej jest przyjąć warunki drugiego traktatu rozbiorowego, z 1700 r., niż ryzykować wojnę, roszcząc sobie prawo do całego hiszpańskiego dziedzictwa. Jednakże Jean-Baptiste Colbert, markiz de Torcy, francuski sekretarz spraw zagranicznych, skutecznie argumentował, że niezależnie od tego, czy Francja przyjmie całość czy część imperium hiszpańskiego, i tak będzie musiała walczyć z Austrią, która nie akceptowała charakteru podziału określonego w traktacie londyńskim z 1700 roku. Co więcej, warunki testamentu Karola przewidywały, że Anjou miał mieć do wyboru tylko całe imperium hiszpańskie lub nic; w razie odmowy całe dziedzictwo miało przypaść młodszemu bratu Filipa, Karolowi, księciu Berry, lub arcyksięciu austriackiemu Karolowi, gdyby książę Berry odmówił. Wiedząc, że mocarstwa morskie – Anglia i Zjednoczone Prowincje – nie przyłączą się do Francji w walce o narzucenie traktatu rozbiorowego niechętnym Austriakom i Hiszpanom, Ludwik zdecydował się przyjąć spadek po swoim wnuku. Karol II zmarł 1 listopada 1700 r., a 24 listopada Ludwik XIV ogłosił Anjou królem Hiszpanii. Nowy król, Filip V, został ogłoszony władcą całego imperium hiszpańskiego, wbrew postanowieniom drugiego traktatu rozbiorowego. Wilhelm III Angielski nie mógł jednak wypowiedzieć wojny Francji, gdyż nie miał poparcia elit, które decydowały o polityce zarówno w Anglii, jak i w Zjednoczonych Prowincjach. Niechętnie uznał Filipa za króla w kwietniu 1701 r.
Luis, jednakże, obrał zbyt agresywną drogę w swojej próbie zabezpieczenia francuskiej hegemonii w Europie. Odciął Anglię i Holandię od hiszpańskiego handlu, poważnie zagrażając w ten sposób interesom handlowym tych dwóch krajów. Wilhelm III uzyskał poparcie swoich poddanych i wynegocjował traktat z Den Haag ze Zjednoczonymi Prowincjami i Austrią. Układ ten, zawarty 7 września 1701 r., uznawał Filipa V za króla Hiszpanii, ale przyznawał Austrii to, czego najbardziej pragnęła: hiszpańskie terytoria we Włoszech, zmuszając ją do przyjęcia także hiszpańskich Niderlandów, co chroniło ten kluczowy region przed kontrolą francuską. Anglia i Holandia miały tymczasem zachować swoje prawa handlowe w Hiszpanii.
Kilka dni po podpisaniu traktatu zmarł we Francji były król Anglii, Jakub II (obalony przez Wilhelma III w 1688 r.). Chociaż Ludwik traktował Wilhelma jako króla Anglii od czasu traktatu z Ryswick, teraz uznał syna Jakuba II, Jakuba Franciszka Edwarda Stuarta („Starego Pretendenta”), za prawowitego monarchę. Anglia i Zjednoczone Prowincje już wcześniej zaczęły zbierać wojska; działania Ludwika jeszcze bardziej zraziły angielską opinię publiczną i dały Wilhelmowi podstawy do rozpoczęcia wojny. Konflikt zbrojny rozpoczął się powoli, gdy wojska austriackie pod wodzą księcia Eugeniusza Sabaudzkiego najechały na Księstwo Mediolanu, jedno z hiszpańskich terytoriów we Włoszech, co spowodowało interwencję Francji. Anglia, Zjednoczone Prowincje i większość państw niemieckich (zwłaszcza Prusy i Hanower) stanęły po stronie Austrii, ale elektorowie Wittelsbachów z Bawarii i Kolonii, król Portugalii i książę Sabaudii poparli Francję i Hiszpanię. W Hiszpanii cortes Aragonii, Walencji i Katalonii (większość królestw Korony Aragońskiej) opowiedziały się za arcyksięciem austriackim. Nawet po śmierci Wilhelma III w 1702 r. jego następczyni w Anglii, Anna, kontynuowała energiczne prowadzenie wojny pod kierunkiem swoich ministrów Godolphina i Marlborough.
Wczesne walki
W bitwie nad zatoką Vigo Anglicy i Holendrzy zniszczyli hiszpańską flotę skarbową, odzyskując srebro o wartości około miliona funtów szterlingów.
W Europie istniały dwa główne teatry wojny: Hiszpania i Europa Zachodnio-Centralna (zwłaszcza Niderlandy). Ten drugi teatr okazał się ważniejszy, ponieważ książę Eugeniusz i angielski książę Marlborough wyróżnili się jako dowódcy wojskowi. Ważne walki toczyły się także w Niemczech i we Włoszech.
W 1702 roku Eugeniusz walczył we Włoszech, gdzie Francuzami dowodził książę de Villeroi, którego Eugeniusz pokonał i zdobył w bitwie pod Cremoną (1 lutego). Villeroi został teraz zastąpiony przez księcia de Vendôme, który, pomimo zaciętej bitwy pod Luzzarą w sierpniu i znacznej przewagi liczebnej, nie był w stanie wyprzeć Eugeniusza z Włoch.
W międzyczasie Marlborough poprowadził połączone siły angielskie, holenderskie i niemieckie w Niderlandach, gdzie zdobył kilka ważnych twierdz, przede wszystkim Liège. Nad Renem armia cesarska pod wodzą Ludwika Badeńskiego zdobyła Landau we wrześniu, ale zagrożenie Alzacji zostało złagodzone przez wejście elektora Bawarii do wojny po stronie francuskiej. Książę Ludwik został zmuszony do wycofania się za Ren, gdzie został pokonany przez armię francuską pod dowództwem Claude-Louis-Hector de Villars pod Friedlingen. Angielski admirał Sir George Rooke wygrał również ważną bitwę morską, bitwę w zatoce Vigo, która doprowadziła do całkowitego zniszczenia hiszpańskiej floty skarbowej i przechwycenia ton srebra. W następnym roku, chociaż Marlborough zdobył Bonn i wypędził elektora Kolonii na wygnanie, nie udało mu się zdobyć Antwerpii, a Francuzi odnieśli sukces w Niemczech. Połączona armia francusko-bawarska pod wodzą Villarsa i Maxa Emanuela z Bawarii pokonała wojska cesarskie pod wodzą Ludwika Badeńskiego i Hermanna Styruma, ale nieśmiałość elektora uniemożliwiła marsz na Wiedeń, co doprowadziło do dymisji Villarsa. Francuskie zwycięstwa w południowych Niemczech trwały jednak nadal po rezygnacji Villarsa, a nowa armia pod dowództwem Camille’a de Tallarda zwyciężyła w Palatynacie. Francuscy przywódcy snuli wielkie plany, zamierzając użyć połączonej armii francuskiej i bawarskiej do zdobycia stolicy Austrii w następnym roku. Do końca 1703 r. Francja poniosła jednak porażkę, gdyż Portugalia i Sabaudia przeszły na drugą stronę. Tymczasem Anglicy, którzy wcześniej uważali, że Filip może pozostać na tronie Hiszpanii, teraz uznali, że ich interesy handlowe będą bezpieczniejsze pod rządami arcyksięcia Karola.
Blenheim do Malplaquet
Książę Marlborough był dowódcą sił angielskich, holenderskich i niemieckich. Zadał miażdżącą klęskę Francuzom i Bawarczykom w bitwie pod Blenheim.
W 1704 r. francuski plan zakładał wykorzystanie armii Villeroi w Holandii do powstrzymania Marlborough, podczas gdy Tallard i armia francusko-bawarska pod Maxem Emanuelem i Ferdinandem de Marsinem, zastępcą Villarsa, maszerowałyby na Wiedeń.
Marlborough – ignorując życzenia Holendrów, którzy woleli zatrzymać swoje wojska w Niderlandach – poprowadził siły angielskie i holenderskie na południe do Niemiec; Eugeniusz tymczasem ruszył na północ z Włoch z armią austriacką. Celem tych manewrów było uniemożliwienie armii francusko-bawarskiej natarcia na Wiedeń. Spotkawszy się, siły pod wodzą Marlborough i Eugeniusza zmierzyły się z Francuzami pod wodzą Tallarda w bitwie pod Blenheim. Bitwa zakończyła się spektakularnym sukcesem Marlborougha i Eugeniusza, a jej efektem było wyeliminowanie Bawarii z wojny. W tym samym roku Anglia odniosła kolejny ważny sukces, zdobywając Gibraltar w Hiszpanii, z pomocą sił holenderskich pod dowództwem księcia Jerzego Hesji-Darmstadt, początkowo w imieniu arcyksięcia Karola.
Po bitwie pod Blenheim Marlborough i Eugeniusz ponownie się rozdzielili, przy czym pierwszy udał się do Niderlandów, a drugi do Włoch. W 1705 roku ani Francja, ani sprzymierzeni nie poczynili większych postępów na żadnym z teatrów. Marlborough i Villeroi manewrowali niezdecydowanie w Holandii, podobnie było w przypadku Villarsa i Ludwika Badeńskiego nad Renem oraz Vendôme’a i Eugeniusza we Włoszech. Impas został przełamany w 1706 r., gdy Marlborough wyparł Francuzów z większości hiszpańskich Niderlandów, zdecydowanie pokonując wojska pod wodzą Villeroi w bitwie pod Ramillies w maju, a następnie zdobywając Antwerpię i Dunkierkę. Książę Eugeniusz również odniósł sukces; we wrześniu, po wyjeździe Vendôme’a, aby wzmocnić rozbitą armię w Holandii, on i książę Sabaudii zadali ciężkie straty Francuzom pod Orleanem i Marsinem w bitwie pod Turynem, wypędzając ich z Włoch do końca roku.
Teraz, gdy Francja została wyparta z Niemiec, Niderlandów i Włoch, Hiszpania stała się centrum działań w następnych latach. W 1706 r. portugalski generał Marquês das Minas poprowadził inwazję na Hiszpanię z Portugalii i udało mu się zdobyć Madryt. Do końca roku Madryt został jednak odzyskany przez armię dowodzoną przez króla Filipa V i księcia Berwick (nieślubnego syna Jakuba II angielskiego, służącego w armii francuskiej). Galway poprowadził kolejną próbę zdobycia Madrytu w 1707 r., ale Berwick pokonał go w bitwie pod Almansa 25 kwietnia. Od tego czasu wojna w Hiszpanii osiadła w niezdecydowanych potyczkach, z których później już się nie wyłoniła.
W 1707 roku wojna na krótko skrzyżowała się z Wielką Wojną Północną, która toczyła się równocześnie w Europie Północnej. Armia szwedzka pod dowództwem Karola XII przybyła do Saksonii, gdzie właśnie zakończył on karcenie elektora Augusta II i zmusił go do zrzeczenia się pretensji do tronu polskiego. Zarówno Francuzi, jak i alianci wysłali do obozu Karola wysłanników, którzy mieli nadzieję zachęcić go do zwrócenia swoich wojsk przeciwko cesarzowi Józefowi I, którego Karol czuł się urażony swoim poparciem dla Augusta. Jednak Karol, który lubił postrzegać siebie jako mistrza protestanckiej Europy, bardzo nie lubił Ludwika XIV za jego sposób traktowania hugenotów i generalnie nie był zainteresowany wojną na zachodzie. Zamiast tego skierował swoją uwagę na Rosję, kończąc możliwość szwedzkiej interwencji.
Później, w 1707 roku, książę Eugeniusz poprowadził sojuszniczą inwazję na południową Francję z Włoch, ale został zastopowany przez armię francuską. W międzyczasie Marlborough pozostał w Niderlandach, gdzie został uwikłany w zdobywanie niekończących się kolejnych fortec. W 1708 r. armia Marlborougha starła się z Francuzami, którzy mieli problemy z przywództwem: ich dowódcy, książę de Bourgogne (wnuk Ludwika XIV) i książę de Vendôme często się kłócili, a ten pierwszy często podejmował nierozsądne decyzje wojskowe. Nalegania Bourgogne’a, by armia francuska nie atakowała, doprowadziły do tego, że Marlborough po raz kolejny zjednoczył swoją armię z armią Eugeniusza, pozwalając sprzymierzonej armii zmiażdżyć Francuzów w bitwie pod Oudenarde, a następnie przystąpił do zdobycia Lille.
Katastrofy pod Oudenarde i Lille doprowadziły Francję na skraj ruiny. Ludwik XIV został zmuszony do negocjacji; wysłał swojego ministra spraw zagranicznych, markiza de Torcy, na spotkanie z dowódcami sprzymierzonych w Hadze. Ludwik zgodził się oddać Hiszpanię i wszystkie jej terytoria sprzymierzonym, żądając jedynie, by pozwolono mu zachować Neapol (we Włoszech). Ponadto był gotów dostarczyć pieniądze na pomoc w wypędzeniu Filipa V z Hiszpanii. Sprzymierzeni postawili jednak bardziej upokarzające warunki: zażądali, aby Ludwik użył armii francuskiej do zdetronizowania własnego wnuka. Odrzucając tę propozycję, Ludwik postanowił walczyć do samego końca. Zaapelował do ludu Francji, sprowadzając tysiące nowych rekrutów do swojej armii.
W 1709 roku sprzymierzeni podjęli trzy próby inwazji na Francję, ale dwie z nich były tak niewielkie, że stanowiły jedynie dywersję. Poważniejsza próba została podjęta, gdy Marlborough i Eugeniusz ruszyli w kierunku Paryża. Starli się oni z Francuzami pod wodzą księcia de Villars w bitwie pod Malplaquet, najkrwawszej bitwie tej wojny. Choć sprzymierzeni pokonali Francuzów, stracili ponad dwadzieścia tysięcy ludzi, podczas gdy ich przeciwnicy tylko dziesięć tysięcy. Sprzymierzeni zdobyli Mons, ale nie byli w stanie kontynuować zwycięstwa. Bitwa stanowiła punkt zwrotny w wojnie; pomimo zwycięstwa, alianci nie byli w stanie kontynuować inwazji, ponosząc tak ogromne straty.
Etapy końcowe
Marszałek Villars (1653- 1734) uratował losy Francji w wojnie o sukcesję hiszpańską. Villars, obok Turenne’a i Luksemburga, był jednym z największych generałów Ludwika na polu bitwy.
W 1710 roku sprzymierzeni rozpoczęli ostatnią kampanię w Hiszpanii, ale nie udało im się poczynić żadnych postępów. Armia pod dowództwem Jamesa Stanhope’a dotarła wraz z arcyksięciem Karolem do Madrytu, ale została zmuszona do kapitulacji pod Brihuega, gdy z Francji przybyła armia odsieczowa. W międzyczasie sojusz zaczął słabnąć. W Wielkiej Brytanii potężne wpływy polityczne Marlborough zostały utracone, ponieważ źródło znacznej części jego wpływów – przyjaźń między jego żoną a królową – skończyła się, a królowa Anna zwolniła księżną Marlborough z jej urzędów i wygnała ją z dworu. Co więcej, ministerstwo Whigów, które wspierało wojnę, upadło, a nowy rząd torysów, który zajął jego miejsce, dążył do pokoju. Marlborough został odwołany do Wielkiej Brytanii w 1711 roku, a jego miejsce zajął książę Ormonde.
W 1711 roku arcyksiążę Karol został cesarzem Świętego Cesarstwa Rzymskiego jako Karol VI po nagłej śmierci Józefa, swojego starszego brata; teraz decydujące zwycięstwo Austrii zachwiałoby równowagą sił tak samo jak zwycięstwo Francji. Brytyjczycy, pod wodzą sekretarza stanu Henry’ego St Johna, zaczęli potajemnie korespondować z markizem de Torcy, wykluczając z negocjacji Holendrów i Austriaków. Książę Ormonde odmówił zaangażowania wojsk brytyjskich do bitwy, więc Francuzi pod wodzą Villarsa byli w stanie odzyskać wiele straconego terenu w 1712 roku, na przykład w bitwie pod Denain.
Negocjacje pokojowe przyniosły owoce w 1713 roku, kiedy to zawarto traktat w Utrechcie, a Wielka Brytania i Holandia zaprzestały walki z Francją. Barcelona, która w 1705 r. poparła roszczenia arcyksięcia do tronu Hiszpanii i sojuszników, poddała się ostatecznie armii Burbonów 11 września 1714 r. po długim oblężeniu, kończąc tym samym obecność sojuszników w Hiszpanii. Obecnie data ta jest wspominana jako święto narodowe Katalonii. Działania wojenne między Francją a Austrią trwały do roku 1714, kiedy to ratyfikowano traktaty z Rastatt i Badenii, kończące wojnę o sukcesję hiszpańską. Hiszpania ociągała się z ratyfikacją traktatów pokojowych; formalnie zakończyła konflikt z Austrią dopiero w 1720 r., po tym jak została ona pokonana przez wszystkie mocarstwa w wojnie poczwórnego sojuszu.
Rezultat
Na mocy pokoju utrechckiego Filip został uznany za króla Hiszpanii Filipa V, ale zrzekł się swojego miejsca we francuskiej linii sukcesji, wykluczając w ten sposób unię koron francuskiej i hiszpańskiej (choć we Francji panowało przekonanie, że to zrzeczenie było nielegalne). Zachował hiszpańskie imperium zamorskie, ale oddał hiszpańskie Niderlandy, Neapol, Mediolan i Sardynię Austrii, Sycylię i część Mediolanu Sabaudii, a Gibraltar i Minorkę Wielkiej Brytanii. Ponadto, przyznał Brytyjczykom wyłączne prawo do handlu niewolnikami w Ameryce Hiszpańskiej przez trzydzieści lat, tzw. asiento.
W odniesieniu do organizacji politycznej swoich królestw, Filip wydał Decretos de Nueva Planta, po centralizującym podejściu Burbonów we Francji, kończąc autonomię polityczną królestw Korony Aragonii; terytoria w Hiszpanii, które wspierały arcyksięcia Karola i do tego czasu utrzymywały swoje instytucje w ramach luźnej unii dynastycznej. Z drugiej strony, Królestwo Nawarry i prowincje baskijskie, po poparciu króla przeciwko pretendentowi Habsburgów, nie straciły autonomii i zachowały swoje tradycyjne zróżnicowane instytucje i prawa.
Nie wprowadzono żadnych istotnych zmian na terytorium Francji w Europie. Wielkie pragnienia cesarskie, aby zawrócić francuską ekspansję do Renu, która miała miejsce od środkowych dziesięcioleci XVII wieku, nie zostały zrealizowane, ani też francuska granica nie została odsunięta w Niderlandach. Francja zgodziła się przestać popierać Stuartów, pretendentów do tronu brytyjskiego, uznając Annę za prawowitą królową. Francja zrezygnowała z różnych posiadłości kolonialnych w Ameryce Północnej, uznając brytyjskie zwierzchnictwo nad Ziemią Ruperta i Nową Fundlandią oraz oddając Akadię i jej połowę Saint Kitts. Holendrzy mogli zachować różne forty w hiszpańskich Niderlandach i mogli zaanektować część hiszpańskiej Guelders.
Z pokojem utrechckim, wojny o zapobieżenie francuskiej hegemonii, które zdominowały XVII wiek, zakończyły się na razie. Francja i Hiszpania, obie pod rządami monarchów burbońskich, pozostały sojusznikami w następnych latach. Hiszpania, pozbawiona swoich terytoriów we Włoszech i Niderlandach, straciła większość swojej władzy i stała się drugorzędnym narodem w polityce kontynentalnej.