by Elio and Roberto
Figure 1. Gram Google Doodle. Źródło
W 2013 roku na tych łamach pojawił się artykuł o barwieniu metodą Gram*. Sławił on trwałość tej procedury w mikrobiologii, a także jej początki. W początkach bakteriologii barwienie było kluczową techniką, początkowo nawet ważniejszą niż hodowla. Zależało to od możliwości rozróżnienia pod mikroskopem bakterii od składników tkanek. Jeden ze sposobów polega na odbarwieniu tkanki poprzez potraktowanie jej kwasem w przypadku bakterii „kwasoopornych” lub alkoholem w przypadku barwienia metodą Grama. Wynalazca tej ostatniej procedury barwienia, Gram, odkrył również, że traktowanie roztworem jodu czyni niektóre bakterie (Gram dodatnie) bardziej odpornymi na odbarwianie niż inne (Gram ujemne). Różnica między nimi zależy od właściwości ich ściany komórkowej, która u bakterii Gram dodatnich jest gruba, a u Gram ujemnych cienka. Podział na dwie główne grupy bakterii, choć niezmiernie użyteczny, nie zawsze jest doskonały, gdyż niektóre bakterie zaliczane do jednej grupy na podstawie barwienia metodą Grama mają wyraźne cechy drugiej (patrz poprzedni artykuł).
Figura 2. Płyta nagrobna Hansa Christiana Grama. (Źródło: Roberto Kolter)
Możliwość umieszczenia bakterii za pomocą barwienia metodą Grama w jednej z dwóch kategorii ma ogromne znaczenie dla diagnostyki w medycynie klinicznej, jak również dla taksonomii w ogóle. Więc, kim był Gram? Wynalazca metody barwienia, która nosi jego imię, Hans Christian Gram, urodził się w Kopenhadze 13 września 1853 roku; nic dziwnego, że 166 rocznica jego urodzin została uczczona w zeszłym tygodniu „Google Doodle”, tak ważny był jego wkład we wczesne postępy bakteriologii. Po ukończeniu szkoły medycznej na Uniwersytecie w Kopenhadze, Gram wiele podróżował po Europie i osiedlił się w Berlinie, w laboratorium Carla Friedländera. Gram był człowiekiem skromnym, a w jego pierwszej publikacji czytamy: „Dlatego też opublikowałem metodę, chociaż jestem świadomy, że jak dotąd jest ona bardzo wadliwa i niedoskonała; ale mam nadzieję, że również w rękach innych badaczy okaże się ona użyteczna”. Po swoim przełomowym wynalazku procedury barwienia z 1884 roku, Gram powrócił na Uniwersytet w Kopenhadze w 1891 roku i pełnił tam funkcję profesora aż do przejścia na emeryturę w 1923 roku. Zmarł w Kopenhadze w 1938 roku. Z niewielką pomocą jego prawnuczki Lone Gram, która sama jest znakomitym mikrobiologiem, łatwo jest przejść się po wspaniałym cmentarzu Assistens Kirkegård i odnaleźć grób Grama, oznaczony prostym wyrytym kamieniem wśród bujnej zieleni. Jest to odpowiednia pamiątka po tym skromnym, ale jakże wpływowym mikrobiologu.
(*Jako że ostatnio toczyła się dyskusja na temat tego, kiedy i gdzie należy używać wielkich lub małych liter G w pisowni Gram, zwracamy uwagę, że tutaj w STC zawsze będziemy używać wielkich liter, gdy pochodzenie słowa sięga nazwiska danej osoby. Jest to mały sposób, aby kontynuować „uhonorowanie bohaterów, którzy sprawili, że nasze życie stało się o wiele łatwiejsze”, cytując naszego przyjaciela i kolegę Gillesa van Wezela.)
.