Nerw N
Anatomia jest nadal dziedziną bogatą w odkrycia, a jeśli chodzi o dane zebrane do tej pory, niczego nie można uznać za pewnik. Istnieje wiele tekstów referencyjnych dotyczących dysekcji anatomicznej, które pokazują liczne odmiany w ciele ludzkim.5-8 U człowieka nerw N składa się z niewielkiego szlaku nerwów z włóknami niemielinizowanymi. W przeciwieństwie do innych nerwów czaszkowych, nerw N leży w najbardziej rostralnym obszarze, w którym znajduje się pień mózgu i opuszka węchowa.1 Nerw N przechodzi przez przyśrodkowy obszar stria olfactoria (tj. przyśrodkowo w stosunku do przedniej perforowanej przestrzeni) i poprzez gruczoł prosty powierzchni oczodołowej płata czołowego dociera bocznie do crista galli. W końcu przechodzi przez płytkę sitową kości etmoidalnej bardziej przyśrodkowo i głębiej niż szlaki nerwu węchowego.1,9,10 Nerw węchowy jest bardzo cienki u dorosłych, ale jest łatwo rozpoznawalny w stadium płodowym.1 Posiada mały zwoje, z innymi jeszcze niezidentyfikowanymi aferentami,1 co wskazuje na to, że może mieć pewną funkcję szczątkową, uzasadniającą uwzględnienie go w diagnostyce i leczeniu. Jak wykazały badania przeprowadzone u innych gatunków, nerw ten jest powiązany z nerwem węchowym11 pod względem lokalizacji i prawdopodobnie również funkcji. Z perspektywy embriologicznej wydaje się, że rozwinął się z obszaru komórek węchowych, chociaż niektórzy wysuwają hipotezę, że może pochodzić z grzebienia nerwowego.12 W każdym razie wywodzi się z ektodermy.13 Inne podręczniki zakładają, że jest on związany z nerwem nosowo-gardłowym, bezpośrednio lub poprzez pień współczulny. Należy pamiętać, że na poziomie nosa znajduje się nerw nosowo-palatynowy, który unerwia jamę nosową i należy do szczękowego odcinka nerwu trójdzielnego. Na tym samym poziomie znajduje się nerw etmoidalny, który zaopatruje błonę śluzową przedniej części nosa i rozwija się z okulistycznego podziału nerwu trójdzielnego.14 Co ciekawe, nerw ten jest połączony z małymi naczyniami krwionośnymi,1 co oznacza, że może mieć bezpośredni kontakt z całym ciałem. Co więcej, u niektórych gatunków zwierząt nerw N zaopatruje siatkówkę, co wskazuje, że nerw ten może reagować na światło.15
Do tej pory wciąż istnieją różne opinie na temat funkcji tego nerwu. Są to jednak tylko hipotezy i sugestie, z których żadna nie jest zdecydowanie oparta na niepodważalnych dowodach.16 Niemniej jednak spekulacje są możliwe, jeśli weźmie się pod uwagę to, co obecnie oferuje literatura medyczna. Według licznych badań przeprowadzonych do tej pory nerw N może być w jakiś sposób związany z funkcjami rozrodczymi.
W kilku gatunkach zwierząt nerw N wydziela lub stymuluje wydzielanie hormonu uwalniającego hormon luteinizujący, znanego również jako hormon uwalniający gonadotropiny.1,12,17 Hormon ten koordynuje oś podwzgórze-przysadka-gonada.18,19 U zwierząt nerw ten można zlokalizować bez trudu, a jego funkcje są bardziej oczywiste, tzn. przypuszcza się, że kontroluje on zachowania seksualne i aktywność rozrodczą.20-23 Uważa się, że stymulacja nerwu N wywołuje serię kaskad hormonalnych z okolicy nosa do układu rozrodczego.11,24,25 Dlatego jedna z hipotez mówi, że nerw N może wywoływać odpowiedź endokrynną, bezpośrednio lub wspólnie z innymi strukturami nerwowymi, takimi jak sieć neuronalna kisspeptyny. U ludzi, szczególnie u kobiet, tę grupę neuronów można zidentyfikować jako znajdującą się głównie w obszarze preoptycznym i w jądrze infundibularnym podwzgórza środkowego.26 Czy może to oznaczać, że kobiety mogą być bardziej dotknięte działaniem nerwu N? Tego jeszcze nie wiemy. Niewątpliwie zmysł powonienia kobiety jest silniejszy podczas owulacji.1 Co więcej, w modelu ludzkim omawiany obszar jest źródłem zainteresowania w odniesieniu do zachowań seksualnych, choć nie ma na ten temat żadnych rozstrzygających pism.27
Ogólnie rzecz ujmując, stymulacja odpowiedzi hormonalnej u mężczyzn może być związana z nabłonkiem nosa (poprzez receptory chemowrażliwe lub niezidentyfikowane wiązania z feromonami).22,28-30 Badania na ludziach wykazują, że nerw N jest bezpośrednio połączony z układem limbicznym, przynajmniej u płodu, a w konsekwencji z układem węchowym.1 Dalsze badania na modelu ludzkim sugerują, że nerw ten ma zdolność do magazynowania małych polipeptydów, w tym hormonu uwalniającego hormon luteinizujący, acetylocholiny i neuropeptydu Y.1 Ten ostatni znajduje się również w amygdali, pełniąc szereg funkcji we wpływie na zachowanie, w tym na nocycepcję.31
Obecnie uważa się, że nerw N ma zdolność wpływania na zachowania seksualne, ale zakres, w jakim to robi, nie jest jeszcze znany. Uważa się, że działa on poprzez stymulację hormonu uwalniającego hormon luteinizujący w kontakcie z feromonami, poprawiając węch i identyfikację zapachów, a ta seria zdarzeń wpłynie na zachowania seksualne.1 Sugeruje się, że nerw N ma aferenty, które pochodzą ze zwojów współczulnych górnego odcinka szyjnego lub ze zwoju pterygopalatine.1 Niewątpliwie są to interesujące hipotezy, ale czekają na weryfikację. Wreszcie, układ nerwu trójdzielnego może być stymulowany przez zapachy.14,32 Gdyby potwierdzono związek między szyjnymi zwojami współczulnymi, układem nerwu trójdzielnego i wspomnianym nerwem, moglibyśmy lepiej zrozumieć i wyjaśnić niektóre zaburzenia szyjne, takie jak te związane z cyklem miesiączkowym czy przewlekłym nieżytem nosa. Ponadto moglibyśmy powiązać pewne zaburzenia zachowań seksualnych z bólem nerwu trójdzielnego. Wiele innych hipotez mogą być sformułowane, ale to, co jest pewne, jest to, że ciało ludzkie jest jedynym podmiotem. Aby organizm mógł utrzymać homeostazę, każda jego część musi pozostawać w harmonijnej i tensegrycznej współpracy, nie tylko w odniesieniu do funkcjonowania powięziowego, ale również immunologicznego, neuroendokrynnego i psychologicznego. Najnowsze badania nad układem węchowym teoretyzują na temat korelacji między zmianami węchowymi a niektórymi zaburzeniami psychicznymi i behawioralnymi oraz innymi patologiami neurologicznymi.33-35 Ostatnio opublikowano kilka artykułów naukowych sugerujących, że zmysł węchu jest narzędziem przetrwania i jest niezbędny do zapewnienia uwagi u osób przytomnych.36 Możliwy związek między nerwem węchowym a nerwem N oferuje dalsze scenariusze kliniczne. Jednakże, ponownie czekamy na dalsze badania nad tym związkiem.