Muchy wszy końskiej to dwuskrzydłe owady z rodzaju Hippobosca, które ssą krew i są ważne dla koni i innych koniowatych (osłów, mułów itp.), ale mogą również atakować inne ssaki, takie jak psy, bydło, a nawet ludzi. Ptaki również mogą być dotknięte chorobą. Wraz z kedrami owczymi i innymi rodzajami owadów należą do rodziny Hippoboscidae.
Są pasożytami obligatoryjnymi, tzn. nie mogą przeżyć ani zakończyć cyklu życiowego bez pasożytowania na swoich żywicielach.
Na świecie występuje siedem gatunków Hippobosca. Główne gatunki o znaczeniu weterynaryjnym to:
- Hippobosca equina, mucha wszawica końska. Dotyka konie i inne zwierzęta koniowate, sporadycznie bydło, psy i ludzi. Występuje głównie w Europie, Azji i części Afryki.
- Hippobosca variegata, mucha wesz bydlęca. Dotyka głównie bydło, ale także konie. Występuje głównie w Afryce.
- Hippobosca longipennis, mucha psiej wścieklizny. Dotyka głównie zwierzęta mięsożerne, w tym psy. Występuje głównie w Afryce, Azji, na Bliskim Wschodzie, sporadycznie w Europie Wschodniej. W USA odnotowano kilka ognisk choroby wywołanych przez muchy przenoszone przez zwierzęta mięsożerne importowane z Afryki do ogrodów zoologicznych. Muchy wszy są pasożytami obligatoryjnymi, tzn. nie mogą zakończyć cyklu życiowego bez pasożytowania na swoich żywicielach.
Choroba wywoływana przez muchy wszy Hippobosca nazywana jest hippoboscydozą.
Czy konie lub inne zwierzęta zarażone muchami wszy są zaraźliwe dla ludzi?
- TAK. Hippobosca equina może bardzo sporadycznie zarażać ludzi. Jednak ryzyko jest raczej niskie w Europie: muchy te są bardzo rzadkie i zazwyczaj nie opuszczają swoich żywicieli, chyba że są niepokojone.
Na tej stronie można znaleźć dodatkowe informacje na temat ogólnej biologii owadów i/lub pasożytniczych much.
Biologia i cykl życiowy wszy
Dorosłe wszy mają 7 do 9 mm długości, kolor ciemnobrązowy do czarnego, a ich ciało jest spłaszczone i skąpo owłosione. Skrzydła mają kolor od ciemnoczerwonego do szarawego i sięgają poza odwłok. Hippobosca equina utrzymuje skrzydła raz na żywicielu, dzięki czemu może również odlecieć. Inne gatunki zrzucają skrzydła po znalezieniu żywiciela. Odnóża są krótkie i zakończone silnymi pazurami, których używają do mocnego przyczepienia się do żywiciela. Zarówno samce jak i samice mają przeszywające aparat gębowy i żywią się krwią żywiciela. Jednorazowy posiłek trwa około 15 minut. Ponieważ nie mogą one magazynować krwi, gryzą swoich żywicieli dość często. Dorosłe muchy żyją od 4 do 5 miesięcy. Poza żywicielem bez posiłku nie przeżywają więcej niż 2 tygodnie.Muchy wesz żyją prawie stale na żywicielu, często w skupiskach w częściach ciała z niewielkim lub żadnym owłosieniem (np. okolice krocza, między tylnymi nogami, wymiona itp.). Gatunki, które zachowują skrzydła, mogą odlecieć, jeśli są niepokojone, ale bardzo szybko wracają do żywiciela. Dorosłe samice nie składają jaj. Zamiast tego, jaja rozwijają się wewnątrz macicy i są składane w stadium przedpoczwarkowym. Złożone larwy przepoczwarczają się w ciągu kilku godzin i zazwyczaj opadają na ziemię. Dorosłe osobniki pojawiają się 3 do 4 tygodni później, aby znaleźć żywiciela. Każda samica składa bardzo mało larw, od 5 do 12 larw w ciągu swojego życia.
Szkody wyrządzane koniom i zwierzętom gospodarskim oraz straty ekonomiczne spowodowane przez muchy wszy
Muchy wszy końskich rzadko stanowią problem w Europie i nie występują w obu Amerykach. Tam, gdzie występują, dotknięte zwierzęta cierpią z powodu znacznego swędzenia i reagują drapaniem, pocieraniem i gryzieniem zainfekowanych obszarów. Może to powodować samookaleczenia, które mogą zostać zakażone lub przyciągać muchy ślimakowate.
Diagnostyka jest potwierdzona przez identyfikację much w dotkniętych częściach ciała, głównie pod ogonem i między tylnymi nogami.
Zapobieganie i zwalczanie infestacji much wesz
Regularna pielęgnacja koni pomaga zmniejszyć liczbę much. Częsta zmiana ściółki w stajniach eliminuje osadzające się poczwarki, które w przeciwnym razie mogą ponownie zainfekować zwierzęta.
Jest bardzo mało informacji na temat chemicznej kontroli much wesz. Powodem tego jest fakt, że będąc niewielkim pasożytem, prawie żaden środek owadobójczy zatwierdzony do stosowania u koni lub zwierząt gospodarskich nie zawiera informacji o zwalczaniu wesz. Można założyć, że koncentraty do opryskiwania lub zanurzania koni i/lub bydła zapewniają pewną kontrolę. Zawierają one głównie organofosforany (np. kumafos, chlorfenwinfos itp.), syntetyczne pyretroidy (np. cypermetryna, deltametryna, permetryna itp.) lub ich mieszaniny. Ze względu na preferencje much wszy do nieowłosionych części ciała, jest mało prawdopodobne, aby gotowe do użycia preparaty w postaci płynnej zapewniły wystarczające zwalczanie. Nie jest jednak jasne, czy dawka zalecana dla tych produktów do zwalczania innych pasożytów zewnętrznych (kleszczy, wszy itp.) będzie również zwalczać muchy wszy.
Według naszej wiedzy żaden z makrocyklicznych laktonów (głównie iwermektyna i moksydektyna) nie jest zatwierdzony do zwalczania much wszy i nie ma doniesień, że byłyby one skuteczne przeciwko muchom wszom w zwykłej dawce terapeutycznej 200 mcg/kg.
Nie istnieją prawdziwe szczepionki przeciwko wesz. Nie istnieją również repelenty zapobiegające infestacji wesz.
Do tej pory nie jest możliwa biologiczna kontrola wesz (tj. z wykorzystaniem jej naturalnych wrogów). Dowiedz się więcej na temat biologicznego zwalczania much i innych owadów.
Kliknij tutaj, jeśli jesteś zainteresowany roślinami leczniczymi do zwalczania pasożytów zewnętrznych zwierząt gospodarskich, koni i zwierząt domowych.
Odporność Hippobosca spp na insektycydy
Do tej pory nie ma doniesień na temat odporności Hippobosca spp na insektycydy.
To oznacza, że jeśli środek przeciwpasożytniczy nie osiągnął oczekiwanej skuteczności, prawdopodobieństwo, że albo produkt nie był odpowiedni do zwalczania muchówek wszy, albo był stosowany nieprawidłowo, jest bardzo wysokie.
Dowiedz się więcej na temat oporności pasożytów i jej rozwoju.
Pytaj swojego lekarza weterynarii! Jeśli są dostępne, przestrzegać bardziej szczegółowych zaleceń krajowych lub regionalnych dotyczących zwalczania much wesz
.