Auteurs:
Cheyenne Svaldi is MA-student in de master Neurolinguïstiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze doet momenteel haar stage en scriptie gericht op taalproblemen bij mensen met hersentumoren.
Adrià Rofes heeft een PhD in Cognitieve Neurowetenschappen en een MSc in Klinische Linguïstiek. Momenteel is hij assistent-professor bij de afdeling neurolinguïstiek aan de Rijksuniversiteit Groningen
In een interview uit 2017 meldde de bekende actrice Kate Walsh – die je misschien kent van de tv-show Grey’s anatomy – het volgende: “Ik begon meer cognitieve problemen te krijgen. Het voelde als afasie , maar het was niet alleen het niet kunnen vinden van woorden; ik zou mijn gedachtegang verliezen, ik was niet in staat om zinnen af te maken, en dat is wanneer ik echt gealarmeerd raakte.” Interessant genoeg leidden deze taalproblemen tot de ontdekking van een groot meningioom in haar hersenen en de succesvolle verwijdering ervan (Walsh, 2017).
Meningiomen zijn veel voorkomende goedaardige hersentumoren die vrouwen twee tot drie keer meer treffen dan mannen (Baldi et al., 2018). Het zijn langzaam groeiende tumoren die ontstaan uit de hersenvliezen – dunne lagen weefsel die de hersenen en het ruggenmerg bedekken (zie figuur 1). Omdat ze niet uit de hersenen zelf ontstaan, zetten meningeomen druk op de hersenen en kunnen ze jarenlang onopgemerkt blijven. Sterker nog, soms worden ze alleen bij toeval ontdekt, bij het zoeken naar andere niet-gerelateerde symptomen (Baldi et al., 2018; Moradi et al., 2008). Belangrijk is dat deze tumoren negatieve gevolgen kunnen hebben voor uw dagelijks functioneren, waaronder sommige aspecten van cognitie en de manier waarop u spreekt (Bommakanti et al., 2016; Rijnen et al., 2019).
Wanneer meningiomen groot zijn of zich in de buurt van specifieke hersengebieden bevinden, kunnen sommige subtiele symptomen merkbaar zijn. Het is dan mogelijk om problemen te ervaren met het denken en onthouden van nieuwe informatie (Bommakanti et al., 2016; Meskal, Gehring, van der Linden, Rutten, & Sitskoorn, 2015) en ook moeite hebben met focussen, bijvoorbeeld tijdens een gesprek (Campanella, Skrap, & Vallesi, 2016; Rijnen et al., 2019).
Specifiek voor taal, meningeomen hebben de neiging om te resulteren in subtiele veranderingen, zoals problemen met het afmaken van zinnen en verbale vloeiendheid (bijvoorbeeld het benoemen van zo veel dieren als je kunt in één minuut). Hoewel het onderliggende mechanisme van deze problemen nog niet duidelijk is, lijkt het erop dat de invloed van cognitieve problemen een verklaring kan bieden (Bommakanti et al., 2016; Campanella et al., 2016; Meskal et al., 2015; Rijnen et al., 2019). Van verschillende aspecten van taal, zoals verbale vloeiendheid en het vormen van zinnen, is namelijk bekend dat ze cognitieve functies vereisen, zoals aandacht en werkgeheugen (Murray, 2012; Hartsuiker & Barkhuysen, 2006). Vandaar dat mensen met een meningeoom tijdens een gesprek hun gedachtegang kunnen verliezen en problemen hebben met het onthouden van wat er is gezegd of het afmaken van zinnen. Een vraag die echter moeilijk te beantwoorden is, is of die taalproblemen puur taalkundig zijn of dat ze worden uitgelokt door cognitieve problemen.
Kemper, Herman en Lian (2003) vertelden ons over de ingewikkelde verwevenheid tussen taal en cognitie. In hun studie werd oudere volwassenen gevraagd om tegelijkertijd naar lawaai te luisteren en te spreken. De combinatie van twee gelijktijdige taken, die het werkgeheugen beperkt, zorgde ervoor dat oudere volwassenen kortere zinnen gingen gebruiken en vaker pauzeerden. Dit experiment onderstreepte het belang van cognitieve aspecten, zoals het werkgeheugen als het gaat om spreken. Ook kan het worden gebruikt om het idee te ondersteunen dat mensen met een meningioom cognitieve problemen hebben die hun taal beïnvloeden, in plaats van taalproblemen op zich.
Hoewel dit niet noodzakelijk de enige verklaring is voor wat er gebeurt bij mensen met een meningioom, suggereert het dat er meer aandacht moet worden besteed aan het bestuderen van de relatie tussen taal en cognitie bij deze populatie. Vergelijkbaar met wat Kate Walsh meldde, kunnen we definitief vaststellen dat de manier waarop je spreekt iets kan vertellen over je hersenen, maar ook over andere aspecten van je cognitieve systeem.
Baldi, I., Engelhardt, J., Bonnet, C., Bauchet, L., Berteaud, E., Grüber, A., & Loiseau, H. (2018). Epidemiologie van meningiomen. Neurochirurgie, 64, 5-14.
Bommakanti, K., Somayajula, S., Suvarna, A., Purohit, A. K., Mekala, S., Chadalawadi, S. K., & Gaddamanugu, P. (2016). Pre-operatieve en post-operatieve cognitieve stoornissen bij patiënten met supratentoriale meningiomen. Klinische neurologie en neurochirurgie, 143, 150-158.
Campanella, F., Skrap, M., & Vallesi, A. (2016). Snelheid-nauwkeurigheid strategie regulaties in prefrontale tumor patiënten. Neuropsychologia, 82, 1-10.
Hartsuiker, R. J., & Barkhuysen, P. N. (2006). Taalproductie en werkgeheugen: The case of subject-verb agreement. Language and Cognitive Processes, 21, 181-204.
Kemper, S., Herman, R. E., & Lian, C. H. (2003). The costs of doing two things at once for young and older adults: Praten tijdens het lopen, vingertikken, en het negeren van spraak van lawaai. Psychology and aging, 18, 181.
Meskal, I., Gehring, K., van der Linden, S. D., Rutten, G. J. M., & Sitskoorn, M. M. (2015). Cognitieve verbetering bij meningioompatiënten na chirurgie: klinische relevantie van computergestuurde testen. Journal of Neuro-oncology, 121, 617-625.
Moradi, A., Semnani, V., Djam, H., Tajodini, A., Zali, A. R., Ghaemi, K., … & Madani-Civi, M. (2008). Pathodiagnostische parameters voor meningioom gradering. Journal of Clinical Neuroscience, 15, 1370-1375.
Murray, L. L. (2012). Aandacht en andere cognitieve tekorten bij afasie: Aanwezigheid en relatie met taal- en communicatiematen. American Journal of Speech-Language Pathology, 21, 51-64.
Patient Resource LCC (n.d.). Meningioom. Retrieved from https://www.patientresource.com/Brain_Cancer_Types.aspx
Rijnen, S. J., Meskal, I., Bakker, M., De Baene, W., Rutten, G. J. M., Gehring, K., & Sitskoorn, M. M. (2019). Cognitieve uitkomsten bij meningioompatiënten die een operatie ondergaan: individuele veranderingen in de tijd en voorspellers van laat cognitief functioneren. Neuro-oncology, 21, 911-922.
Walsh, K. (2017, 18 september). Kate Walsh onthult dat ze twee jaar geleden werd gediagnosticeerd met een hersentumor (E. Dibdin, Interviewer). Cosmopolitan. Opgehaald van https://www.cosmopolitan.com/entertainment/celebs/a12254273/kate-walsh-brain-tumor-cancer-diagnosis-recovery-interview/